Hoa hậu, diễn viên không biết gì về sản phẩm nhưng vẫn quảng cáo vì có hình ảnh đẹp

Sáng 10/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo. Nội dung quyền và nghĩa vụ của người chuyển tải sản phẩm quảng cáo nhận được nhiều quan tâm, góp ý kiến của các ĐBQH.

Chặn quảng cáo tràn lan, thiếu kiểm soát

Đóng góp ý kiến, ĐBQH Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai), quảng cáo là một ngành kinh tế, đồng thời cũng là công cụ quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. 

Việc đưa sản phẩm, dịch vụ đến người tiêu dùng hiệu quả không thể tách rời vai trò của hoạt động quảng cáo. 

Do đó, khi sửa đổi, bổ sung Luật Quảng cáo, bên cạnh việc phải quy định chặt chẽ nhằm xử lý các hành vi vi phạm, chúng ta cũng cần tạo ra các "điểm mở" nhằm phát huy vai trò tích cực của quảng cáo như một ngành kinh tế thực thụ, đóng góp cho sự phát triển chung.

Đóng góp ý kiến cho dự thảo luận, đại biểu nhấn mạnh sự đồng tình với nhiều đại biểu rằng, dự thảo lần này đã sửa đổi, bổ sung rất nhiều nội dung quan trọng, từ phạm vi điều chỉnh, bổ sung thêm nhiều khoản, thậm chí có điều được viết mới hoàn toàn. 

ĐBQH Trịnh Xuân An (Ảnh: Media Quốc hội).

Do đó, chúng ta nên tận dụng cơ hội này để sửa đổi toàn diện Luật Quảng cáo, thay vì chỉ điều chỉnh cục bộ. Đây là thời điểm rất thuận lợi để hoàn thiện hệ thống pháp lý và đưa ra những chính sách phù hợp với thực tiễn.

Về khái niệm và giải thích từ ngữ, ông An đồng tình với việc đưa vào khái niệm "người truyền tải quảng cáo", bao gồm "người có ảnh hưởng". 

Tuy nhiên, hiện nay, định nghĩa và quy định về người có ảnh hưởng còn chưa rõ ràng. Theo Nghị định 55/2024 và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, người có ảnh hưởng thường là người có trình độ chuyên môn, có ảnh hưởng nhất định đến hành vi tiêu dùng.

Nhưng thực tế hiện nay lại phát sinh nhiều tình huống: Người nổi tiếng (hoa hậu, người mẫu, ca sĩ, diễn viên) tham gia quảng cáo sản phẩm mà không hề có chuyên môn hay hiểu biết về sản phẩm đó, chỉ dựa vào hình ảnh để gây chú ý. Điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro và gây hệ lụy cho người tiêu dùng.

"Tôi cho rằng, cần quy định rõ chỉ những người có chuyên môn, năng lực liên quan trực tiếp đến sản phẩm, dịch vụ mới được phép thực hiện quảng cáo trong vai trò người truyền tải", ông An cho hay. 

Theo ông An, điều này sẽ giúp ngăn chặn tình trạng quảng cáo tràn lan, thiếu kiểm soát như thời gian qua. 

Ngoài ra, nếu xác định người có ảnh hưởng là một chủ thể trong hoạt động quảng cáo, thì cần quy định rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của họ. 

Hiện nay, dự thảo mới chỉ quy định hai quyền cơ bản, trong khi nghĩa vụ lại rất nhiều và có nội dung còn chung chung, ví dụ như "nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật". 

"Điều này không những gây khó cho việc thực thi mà còn đẩy rủi ro pháp lý về phía người có ảnh hưởng", ông An nói.

Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị xử phạt 25 triệu đồng vì vi phạm liên quan đến quảng cáo kẹo rau củ Kera.

Đại biểu đề nghị siết chặt điều kiện, tiêu chí đối với người truyền tải quảng cáo, đồng thời làm rõ các quyền và nghĩa vụ của họ theo hướng cụ thể, minh bạch hơn.

Theo ông An, sau những vụ việc trong thời gian qua, có thể thấy, vướng nhất trong quảng cáo là "người có ảnh hưởng" có tác động rất nhiều đến quảng cáo. 

Theo Nghị định 55, Luật Bảo vệ người tiêu dùng, ngoài người có trình độ chuyên môn, có năng lực, thì người gây sự chú ý bằng mấy cách như thi hoa hậu, người mẫu, ca sĩ, diễn viên hay người tạo scandal trên mạng, chúng ta chưa xử lý được. 

Người gây sự chú ý lại có khối lượng người theo dõi, người quan tâm trên trang cá nhân rất lớn. 

"Tôi cho rằng, chúng ta phải siết lại người quảng cáo là người có ảnh hưởng. Người vừa có ảnh hưởng, vừa có khả năng chuyên môn thì mới quảng cáo được. Một hoa hậu, một diễn viên quảng cáo không biết gì về sản phẩm nhưng vẫn quảng cáo vì có hình ảnh đẹp, việc họ nắm được chất lượng sản phẩm là rất khó", ông An nói.

Trong 4 chủ thể quảng cáo, chủ yếu người ta chỉ quan tâm đến người truyền tải, trong khi, người kinh quanh, có dịch vụ và sản phẩm lại chưa được quan tâm.

Nâng mức phạt để đảm báo tính răn đe

Tham gia góp ý kiến, ĐBQH Huỳnh Thị Phúc (đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) cho biết, quảng cáo trên nền tảng số với sự tham gia của các KOL, những cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có tầm ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực, ngành nghề đôi với xã hội. Họ là những người truyền cảm hứng, dẫn dắt dư luận, có khả năng ảnh hưởng đến quyết định của người khác.

Ví dụ như người nổi tiếng, người làm nội dung trên nền tảng mạng xã hội có nhiều người dùng ở nhiều lứa tuổi, ngành nghề khác nhau như YouTuber, Tiktoker, Facebooker, KOC… có sức ảnh hưởng lớn đến thị trường. 

ĐBQH Huỳnh Thị Phúc (Ảnh: Media Quốc hội).

Những người này trải nghiệm và đưa ra các đánh giá, nhận xét chủ yếu theo quan điểm và góc nhìn cá nhân với kiến thức trải nghiệm chân thật tạo sự tin tưởng từ khách hàng nhất là trong các chiến dịch marketing.

Những vấn đề trên không chỉ được xã hội quan tâm mà đã được đề cập trên các phiên chất vấn của Quốc hội. Những vấn đề được đặt ra là quảng cáo thực phẩm chức năng sai sự thật, các mặt hàng tiêu dùng từ xa xỉ đến thiết yếu.

Trong dự thảo luật lần này quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh dịch vụ quảng cáo, phát hành quảng cảo, người truyền tải sản phẩm quảng cáo là những người có ảnh hưởng. 

Song cần tăng cường xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực quảng cáo bởi tác động trực tiếp của nó đến tính mạng, sức khoẻ của người dân.

"Tôi đề nghị nâng cao mức phạt để đảm báo tính răn đe, góp phần bảo vệ tính mạng, sức khoẻ, tài sản, quyền lợi của người tiêu dùng. Đồng thời tạo ra một môi trường quảng cáo lành mạnh, bình đẳng. Đồng thời cần ra soát, bổ sung các quy định về đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp, trách nhiệm pháp lý nhất là những người có ảnh hưởng", bà Phúc đề xuất.

Ngoài ra, cần có cơ chế quản lý nghiêm đối với người nổi tiếng, người có ảnh hưởng. Những người này làm trong các cơ quan, tổ chức, khi họ vi phạm quy định quảng cáo, đặc biệt là quảng cáo sai sự thật thì các cơ quan, tổ chức đó cần có cơ chế quản lý chặt chẽ. Đồng thời cần sửa đổi quy chế hoạt động nội bộ quy định cụ thể về trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp khi tham gia hoạt động quảng cáo, những như quy định rõ các hình thức xử phạt.

Bên cạnh đó, cũng cần xem xét trách nhiệm hội đồng thẩm định quản lý quảng cáo để đảm bảo các cơ quan liên quan đều phải có trách nhiệm.