Đáp ứng yêu cầu quản lý, sử dụng hiệu quả, minh bạch ngân sách nhà nước

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã trình bày Tờ trình dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Theo đó, sau hơn 8 năm thực hiện, Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 đã góp phần quan trọng trong việc quản lý, sử dụng ngân sách nhà nước một cách hiệu quả, minh bạch, có đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, với những thay đổi về kinh tế, xã hội, quốc tế, Luật đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, cần phải được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phát triển, tăng trưởng ở mức hai con số trong kỷ nguyên phát triển - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Việc xây dựng dự án Luật nhằm thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về ngân sách nhà nước; đổi mới cơ chế phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi, đảm bảo vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương, tăng tính chủ động của ngân sách địa phương. Đồng thời, phân định trách nhiệm, quyền hạn giữa Trung ương và địa phương, gắn với quyền và trách nhiệm của từng cấp theo phương châm cấp nào thực hiện hiệu quả, kịp thời nhất thì giao cho cấp đó thực hiện; địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm; tăng cường và nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp; cắt giảm, đơn giản quy trình, thủ tục trong quy trình ngân sách nhà nước; thúc đẩy cơ cấu lại ngân sách nhà nước, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình.

Dự thảo Luật có 7 chương, gồm 76 điều. Phạm vi điều chỉnh là các quy định về lập, chấp hành, kiểm toán, quyết toán, công khai, giám sát ngân sách nhà nước; nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan trong lĩnh vực ngân sách nhà nước.

Về những nội dung cơ bản, dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện quy định mức dư nợ vay của chính quyền địa phương thu gọn từ 3 nhóm địa phương xuống còn 2 nhóm địa phương và nâng mức dư nợ vay so với quy định hiện hành; bổ sung nguyên tắc ưu tiên bố trí chi ngân sách nhà nước cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; quy định thêm một số nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước được bố trí từ hai nguồn (chi đầu tư công và chi thường xuyên); điều chỉnh tăng mức bố trí dự phòng từ 2% đến 5%; bổ sung quy định phạm vi chi từ nguồn dự phòng đối với bổ sung chi dự trữ quốc gia; nhiệm vụ đối ngoại đột xuất, cấp bách của Nhà nước; chia sẻ phần giảm doanh thu đối với các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư...

Về nội dung bổ sung mới, dự thảo Luật bổ sung 1 điều về nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ; bổ sung quy định cân đối nguồn thu thuế giá trị gia tăng (bao gồm cả thuế giá trị gia tăng hàng nhập khẩu), sau khi trừ hoàn thuế giá trị gia tăng mới thực hiện phân chia ngân sách Trung ương (70%) và ngân sách địa phương (30%)...

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày Báo cáo thẩm tra dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Theo Báo cáo thẩm tra dự án Luật do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày, về nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước (khoản 11 Điều 8), dự thảo Luật bổ sung quy định về các nhiệm vụ chi ngân sách nhà nước được bố trí từ hai nguồn (chi đầu tư công và chi thường xuyên) so với quy định hiện hành.

Đa số ý kiến trong Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị không bổ sung nội dung trên do: Một số nội dung chi đã được quy định tại Nghị định 138/2024/NĐ-CP; chi cho công tác quy hoạch liên quan đến lập, thẩm định, phê duyệt, tổ chức thực hiện, điều chỉnh quy hoạch đã được quy định tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch. Để bảo đảm không luật hóa các nội dung của Nghị định, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị không bổ sung các nội dung trên tại dự thảo Luật; đồng thời đề nghị Chính phủ hướng dẫn thực hiện theo đúng thẩm quyền, bảo đảm quản lý chặt chẽ, hiệu quả giảm tỷ trọng chi thường xuyên trong tổng chi ngân sách nhà nước.  

Đối với nội dung về phân cấp nguồn thu giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương (Điều 35), về nguyên tắc, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản nhất trí với việc thay đổi phương thức phân chia nguồn thu giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương, theo đó bỏ quy định các nguyên tắc phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi và quan hệ giữa các cấp ngân sách trong thời kỳ ổn định ngân sách.

Về phạm vi, đa số ý kiến nhận thấy, việc thực hiện phân cấp nguồn thu giữa Trung ương và địa phương có ảnh hưởng lớn tới nguồn lực thực hiện nhiệm vụ được giao. Đây là quy định mới, cần có thời gian đánh giá mức độ phù hợp, khả thi, hiệu quả trong thực tế. Vì vậy, cơ quan thẩm tra nhất trí với phương án Chính phủ trình, chỉ quy định việc phân chia nguồn thu giữa Trung ương và địa phương; giao Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định việc phân cấp nguồn thu giữa các cấp chính quyền địa phương, đặc biệt trong bối cảnh việc sáp nhập các xã, cần có thời gian để làm rõ quy mô, cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền cấp xã để bố trí ngân sách và phân cấp nhiệm vụ, thẩm quyền phù hợp trong quản lý điều hành ngân sách.

Về tỷ lệ phân chia, để bảo đảm việc linh hoạt trong điều chỉnh tỷ lệ phân chia giữa các nguồn thu phân chia trong trường hợp có biến động lớn hoặc có chênh lệch lớn về số thu, chi ngân sách nhà nước giữa các địa phương, không phải trình Quốc hội sửa Luật, đa số ý kiến nhất trí với phương án 2 trong dự thảo Luật, theo đó chỉ quy định trong dự thảo Luật về nguyên tắc, các nguồn thu phân chia; giao Chính phủ xây dựng phương án về tỷ lệ phân chia trình Quốc hội xem xét, quyết định, điều chỉnh.