[E] Gìn giữ hồn cốt, nếp sống người Hà Nội - Bài 3: Gieo văn hóa mỗi ngày, viết tiếp khát vọng ngàn năm

Mỗi con người tử tế, mỗi việc làm nghĩa tình, mỗi nếp sống văn minh hôm nay chính là những “hạt giống” âm thầm vun bồi chiều sâu văn hóa Hà Nội, tạo nên nền tảng vững bền cho một Thủ đô phát triển hiện đại mà vẫn đậm đà bản sắc.

Mỗi mùa hội (20-23/3 Âm lịch) cả làng lại sống trong một trường ca mang tên lòng biết ơn và đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Chàng dũng sĩ diệt xà, nàng công chúa yểu điệu, quân lính cầm kích, nhạc công rền vang và những "Giảo Long” uy mãnh bò mình trên sân đình… tất cả tạo nên một khúc tráng ca vừa linh thiêng vừa dung dị, được viết bằng niềm kiêu hãnh của hậu thế với tiền nhân.

Ít ai biết rằng, phía sau vài chục phút rực rỡ ấy là những tháng ngày lặng lẽ chuẩn bị, nơi những “nghệ sĩ không chuyên” tranh thủ buổi trưa giữa hai ca làm, buổi tối sau giờ tan sở để luyện từng động tác, rèn từng nhịp trống, bước chân.

Ông Trí cho biết, để người xem, nhất là khách nước ngoài mường tượng được cốt chuyện một cách rõ ràng nhất thì cần khả năng diễn xuất tốt. "Cái khó chính là các diễn viên đều là người làng, năm nay tham gia nhưng năm sau lại nghỉ nên đòi hỏi cần tập luyện dài ngày", ông Trí nói.

Để được đứng trong đội hình múa, họ phải vượt qua bao quy định khắt khe như người có tang (bố, mẹ mất) phải đợi ba năm, vai công chúa cần xinh đẹp, vai dũng sĩ cần sự dẻo dai, gương mặt sáng, thể lực tốt để thực hiện những miếng võ mô phỏng trận đánh. Nhưng theo Phó tiểu Ban quản lý di tích cụm đình chùa Lệ Mật, nhiều "diễn viên" vừa đóng được năm trước thì năm sau đã đi lấy chồng hay vì mưu sinh, vì chuyện học hành, lập nghiệp,...

“Chúng tôi phải đến từng nhà, thuyết phục từng người. Bây giờ các cháu thì bận học, người lớn cũng phải lo cơm áo gạo tiền. Có năm chỉ vì thiếu một vai quan trọng mà cả đội phải tạm ngừng tập. Nhưng nếu để mất điệu múa ấy làng coi như đánh mất linh hồn. Giữ được điệu múa là giữ một phần hồn cốt Hà Nội, là trả món nợ thiêng liêng với tiền nhân”, ông Trí bộc bạch.

Chi hội Luật gia phường Bưởi (nay là phường Tây Hồ, Hà Nội) tích cực hưởng ứng tham gia ủng hộ đồng bào vùng lũ vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống.

Để góp phần xây dựng đô thị xanh, Chi hội còn hỗ trợ gần 500 cây hoa, tặng các tổ dân phố để xây dựng tuyến ngõ nở hoa, tạo cảnh quan đô thị thân thiện, văn minh. Không dừng lại ở công tác tuyên truyền, Chi hội còn đóng góp thiết thực trong việc nâng cao ý thức phòng cháy chữa cháy trong cộng đồng.

Từ đầu năm 2024 đến nay, Chi hội đã cùng Hội Cựu chiến binh phường vận động xã hội hóa để mua và tặng 5 bức tranh tuyên truyền về PCCC, môi trường và nhiều cây xanh, hoa cảnh với tổng trị giá hơn 30 triệu đồng. Những con ngõ, ngách, phố Võng Thị nay không chỉ sạch đẹp hơn mà còn bừng sáng màu hoa, trở thành không gian sinh hoạt cộng đồng thân thiện.

Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài cùng người dân tham gia phong trào dọn vệ sinh tại 126 xã phường mới sau sáp nhập.

Chính vì thế, những chính sách mà Hà Nội triển khai trong thời gian qua từ Chương trình số 06-CTr/TU (2021) về phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021–2025 đến việc đưa nội dung giáo dục thanh lịch vào nhà trường, theo ông Sơn Hà Nội đã đi “trước một bước” trong việc hiện thực hóa mục tiêu xây dựng con người phát triển toàn diện.

“Tôi rất tâm đắc với cách Hà Nội phát động các phong trào từ cơ sở như “Gia đình học tập”, “Tổ dân phố văn hóa”, “Khu dân cư kiểu mẫu” hay phong trào "Chống rác thải nhựa" trong hệ thống Hội phụ nữ Thủ đô...

Điều đáng quý là những hoạt động này không những dừng lại ở việc gắn bảng hay đạt thành tích bề nổi mà đã thực sự chạm tới ý thức, trở thành động lực nội tại, khơi dậy niềm tự hào về nơi mình đang sống và về cách mỗi người lựa chọn để sống đẹp hơn, văn minh hơn", ông Sơn bày tỏ.

Ông cho rằng, trong thời đại chuyển động không ngừng, khi công nghệ đang định hình lại cách chúng ta sống và tương tác thì văn hóa càng cần được neo giữ từ những điều tưởng chừng giản đơn nhất như những câu chuyện trên hay cách người trẻ chào cha mẹ mỗi sáng, một người dân không xả rác sau giờ tan chợ.

Những điều đó không được ghi vào bất cứ văn bản nào, không có cơ chế ràng buộc nào nhưng lại là “bản giao hưởng thầm lặng” tạo nên bản sắc một Thủ đô văn minh, thanh lịch.

Vị PGS.TS cho rằng, muốn các phong trào này phát huy hiệu quả thực chất và bền vững, chúng ta cần ba yếu tố: Sự kiên trì của chính quyền, sự đồng thuận của cộng đồng và sự lan tỏa từ những tấm gương tiêu biểu.

Đặc biệt, phải khuyến khích và tôn vinh những hành động nhỏ mà có giá trị lớn từ việc nhặt một mảnh rác, giúp một cụ già sang đường, đến việc giữ im lặng nơi công cộng. Khi những hành vi văn hóa không bị coi là điều “khác thường” mà trở thành “lẽ thường”, thì sẽ lan tỏa thành công.

“Tôi tin rằng, Hà Nội với vị thế của mình sẽ làm tốt việc xây dựng nếp sống văn hóa từ chính từng người dân, từng khu phố thì đó không chỉ là giữ gìn hồn cốt Thủ đô, mà còn là cách Hà Nội góp phần định hình tương lai văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới. Đó là hành trình không ngắn nhưng rất xứng đáng để kiên trì theo đuổi. Vì một Thủ đô văn hiến – hiện đại – đáng sống và vì một Việt Nam hùng cường từ gốc rễ văn hóa”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn bày tỏ.

Đông đảo người dân tham gia phong trào toàn quốc chống rác thải nhựa.

Từ cách chọn một lời nói nhẹ nhàng thay vì trách móc, đến hành động nhường chỗ trên xe buýt hay đơn giản là không bấm còi giữa dòng phố tắc… mỗi cử chỉ văn minh, mỗi thói quen đẹp đều đang góp phần tạo nên "chất" Hà Nội, một chất sống khiến người ta không chỉ yêu mến mà còn muốn gìn giữ lâu dài.

Với tầm nhìn xa, Hà Nội không coi xây dựng Gia đình văn hóa chỉ là một phong trào thi đua, mà là chiến lược phát triển con người bền vững, lấy văn hóa làm gốc, cộng đồng làm nền. Từ mái ấm nhỏ, tình cảm gia đình lan tỏa thành sức mạnh cộng đồng, hun đúc nên nội lực để Thủ đô phát triển hài hòa cả vật chất lẫn tinh thần.

Giữa nhịp sống đô thị, không thiếu những "hạt nhân vàng" âm thầm lan tỏa giá trị sống đẹp. Họ sống mực thước, nghĩa tình, tự nhiên như hơi thở, không ồn ào mà thấm đẫm khí chất người Hà Nội.

Cũng chính từ những mái ấm yên bình, những nếp sống dung dị ấy, Hà Nội đang tô thắm và viết tiếp những trang sử mới cho Thủ đô văn hiến – hiện đại – đáng sống, góp phần định hình diện mạo văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Thực hiện: Đặng Thủy - Kim Thoa

Thiết kế: Quỳnh Chi

NGUOIDUATIN.VN | THỨ 2, 28/07/2025 | 07:00