Trước thông tin Philippines và Indonesia tạm ngừng nhập khẩu gạo từ đầu tháng 9, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức cuộc họp ngày 11/9, thông tin về một số nội dung.
Theo đó, vào đầu tháng 9/2025, Philippines và Indonesia bất ngờ thông báo tạm dừng nhập khẩu gạo, tạo ra một cú sốc ngắn hạn cho thị trường. Giá lúa trong nước ngay lập tức chao đảo, song nhờ nguồn dự trữ quốc gia và tín hiệu tích cực từ các thị trường khác, những lo ngại ban đầu dần được trấn an.
Quyền Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng cho biết Bộ đã cử thêm 5 tham tán nông nghiệp tại các thị trường trọng điểm để hỗ trợ xuất khẩu nông, lâm, thủy sản, trong đó có gạo. Đây là bước đi nhằm mở rộng thị trường, giảm phụ thuộc vào một vài đối tác truyền thống.
"Người dân không cần lo chuyện bán lúa"
"Cứ dân có gạo là chúng tôi mua, người dân không cần lo chuyện bán lúa", bà Bùi Thị Thanh Tâm - Chủ tịch Vinafood1 - khẳng định tại cuộc họp với Bộ sáng 11/9. Bà cho biết lượng tồn kho của doanh nghiệp hiện ở mức hàng trăm nghìn tấn, đủ để làm "tấm đệm an toàn" trong ngắn hạn. Tuy nhiên, vấn đề đáng lo là cơ chế hoàn thuế VAT áp dụng từ 1/7, khiến doanh nghiệp xuất khẩu phải phụ thuộc vào thương lái.
Quyền Bộ trưởng Bộ NN&MT nhấn mạnh, gạo Việt cần vừa ứng phó ngắn hạn bằng tháo gỡ tín dụng, thuế, xúc tiến thương mại, vừa có chiến lược dài hạn khai thác vụ thu đông, mở rộng thị trường và tái cơ cấu sản xuất.
Ông Trần Tấn Đức - Thành viên HĐQT Tổng công ty Lương thực miền Nam ghi nhận giá lúa đã phục hồi một phần sau khi sụt giảm hơn 1.000 đồng/kg lúc Philippines và Indonesia công bố sắc lệnh. Nhờ châu Phi nhập khẩu trở lại và dự trữ quốc gia được kích hoạt, giá đã tăng khoảng 500 đồng/kg, với lúa chất lượng cao vượt mốc 6.000 đồng/kg. Ông Đức kiến nghị Nhà nước đẩy nhanh hoàn thuế VAT, nới hạn mức tín dụng để doanh nghiệp có dòng tiền thu mua, đồng thời tận dụng chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao như một bước đi dài hạn để xây dựng thương hiệu gạo Việt.
Đại diện cho khu vực tư nhân, ông Phạm Thái Bình – Chủ tịch HĐQT kiêm Phó Tổng giám đốc Trung An cho rằng tác động từ quyết định của Philippines không quá đáng ngại: "Vụ hè thu cơ bản đã thu hoạch xong, kế hoạch xuất nhập khẩu của chúng tôi không bị ảnh hưởng nhiều".
Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Thu Hương - Giám đốc kinh doanh Công ty Chơn Chính (Đồng Tháp) kiến nghị Bộ cho phép xuất khẩu những hợp đồng đã mở L/C và đặt cọc trước ngày 6/8. Với bà Hương, việc này không chỉ giúp giải phóng hàng tồn kho mà còn giữ uy tín của doanh nghiệp với đối tác quốc tế.
Liên kết sản xuất là chìa khóa ổn định
Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, mục tiêu kép đặt ra là vừa bảo đảm an ninh lương thực trong nước, vừa duy trì giá trị xuất khẩu. Đến hết tháng 8/2025, cả nước đã thu hoạch hơn 3,13 triệu ha lúa (20,52 triệu tấn). Vụ thu đông, với diện tích khoảng 708.000 ha tập trung ở Nam Bộ, sẽ là yếu tố quyết định nhịp cung ứng cuối năm.
"Để đạt được, doanh nghiệp và nông dân phải chủ động liên kết sản xuất, giảm chi phí, tăng năng lực cạnh tranh", Thứ trưởng Nam nhấn mạnh.
Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam.
Trọng tâm hiện nay là chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao, giảm phát thải ở ĐBSCL. 11 địa phương đã đăng ký khoảng 320.000 ha. Theo Thứ trưởng Nam, mô hình này giúp năng suất tăng 5–10% và chi phí giảm 10–20%. Khi doanh nghiệp tham gia sâu, nông dân vẫn giữ được doanh thu, thậm chí có lãi dù giá xuống. Quan trọng hơn, chương trình thúc đẩy chuyển đổi từ "bán lúa tươi" sang "bán gạo chất lượng cao, phát thải thấp".
Liên kết không chỉ dừng ở bao tiêu sản phẩm mà còn kéo theo đầu tư hạ tầng sau thu hoạch như kho chứa, dây chuyền xay xát, công nghệ bảo quản. Nếu hạ tầng được nâng cấp kịp thời, doanh nghiệp có thể chủ động tạm trữ chiến lược, bán ra khi giá thuận lợi, thay vì chịu áp lực quay vòng vốn.
Tại cuộc họp, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Huỳnh Tấn Đạt cho biết trong 4 tháng cuối năm, sản lượng lúa cả nước dự kiến thêm 13,8 triệu tấn, riêng vụ thu đông ở ĐBSCL đạt khoảng 6 triệu tấn. Đây là lợi thế riêng của Việt Nam, bởi nhiều nước trong khu vực không thể sản xuất vào thời điểm này. Nếu được tổ chức tốt, vụ thu đông có thể trở thành "đệm an toàn" cho xuất khẩu.
Kết luận phiên họp, Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định cú sốc từ Philippines chưa tác động quá lớn đến xuất khẩu. Song ông nhấn mạnh cần tháo gỡ kịp thời các vướng mắc về tín dụng và hoàn thuế, đồng thời chủ động truyền thông để tránh tình trạng nông dân hoang mang, bị ép giá.
Quyền Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định cú sốc từ Philippines chưa tác động quá lớn đến xuất khẩu.
Bộ cũng đang đẩy mạnh xúc tiến thương mại, bổ sung thêm tham tán nông nghiệp tại các thị trường mới như châu Phi, Nam Mỹ. Theo ông Thắng, chỉ khi hiểu rõ thị hiếu và cơ cấu lại mùa vụ phù hợp, hạt gạo Việt mới có thể đứng vững dài lâu. Ông cũng lưu ý, giá lúa hiện khoảng 5.500 đồng/kg, thấp hơn nhiều cây trồng khác, nếu không tái cơ cấu, nông dân khó giữ động lực bám ruộng. Do đó, ngoài gạo, cần tính đến nguồn thu từ các sản phẩm phụ cận để cải thiện đời sống người trồng lúa.
"Thị trường gạo Việt cần cả hai cánh tay, vừa ứng phó nhanh trong ngắn hạn, vừa chuẩn bị chiến lược dài hạn. Tháo gỡ khó khăn về tín dụng, thuế và xúc tiến thương mại để duy trì nhịp xuất khẩu, đồng thời tận dụng lợi thế mùa vụ, mở rộng thị trường, tái cơ cấu sản xuất để nông dân có lãi và có niềm tin. Chỉ khi đó, gạo Việt mới bước vào quỹ đạo phát triển bền vững", Quyền Bộ trưởng kết luận.
