Cú hích từ công nghệ và sự phân hóa ngành nghề
Những tiến bộ vượt bậc của công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, đang là yếu tố chính định hình lại thị trường việc làm. Sự xuất hiện của các hệ thống AI tự chủ (Agentic AI) có khả năng xử lý chuỗi tác vụ phức tạp đã vượt qua vai trò của một công cụ trả lời đơn thuần, làm gia tăng các dự báo về làn sóng tự động hóa trên quy mô lớn.
Theo Báo cáo Tương lai Việc làm 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), các yếu tố công nghệ, chuyển đổi xanh và biến đổi kinh tế sẽ là động lực chính của sự thay đổi. Khảo sát trên 803 công ty toàn cầu cho thấy một bức tranh phức tạp: trong giai đoạn 2023-2027, sẽ có khoảng 69 triệu việc làm mới được tạo ra nhưng đồng thời 83 triệu vị trí hiện có sẽ biến mất. Điều này tương đương với mức sụt giảm ròng 14 triệu việc làm, phản ánh một quá trình tái cấu trúc và dịch chuyển mạnh mẽ.
Sự phân hóa diễn ra rõ rệt giữa các nhóm ngành. Các vị trí có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất đều thuộc lĩnh vực công nghệ như chuyên gia về AI và học máy, chuyên gia về bền vững, nhà phân tích tình báo kinh doanh và chuyên gia an ninh thông tin.
Ngược lại, xét về tăng trưởng số lượng tuyệt đối, các công việc như vận hành viên thiết bị nông nghiệp, tài xế xe tải hạng nặng và giáo viên dạy nghề lại cho thấy nhu cầu lớn. Sự gia tăng này phản ánh nhu cầu thực tế từ quá trình đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, hoàn thiện chuỗi cung ứng và hệ thống giáo dục.
Ở chiều hướng khác, những công việc mang tính chất lặp đi lặp lại và có thể tự động hóa đang đối mặt với nguy cơ sụt giảm lớn nhất. Báo cáo của WEF và phân tích từ Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đều chỉ ra nhóm việc làm văn phòng như nhân viên nhập liệu, thư ký hành chính, kế toán viên và thu ngân là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Yêu cầu cấp thiết về kỹ năng và chiến lược nhân sự
Sự dịch chuyển của cơ cấu việc làm đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc trang bị lại kỹ năng cho lực lượng lao động. WEF ước tính khoảng 44% kỹ năng cốt lõi của người lao động sẽ cần được cập nhật trong 5 năm tới.
Theo phân tích từ bà Trần Thị Nguyệt Oanh, Giám đốc Quản lý Nguồn nhân lực, HSBC Việt Nam, các nhà tuyển dụng hiện nay đặc biệt coi trọng tư duy phân tích và tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, trong tương lai gần, sự am hiểu về AI và dữ liệu lớn (Big Data) sẽ trở thành một trong những yêu cầu hàng đầu. Các kỹ năng về khả năng phục hồi, linh hoạt và tinh thần học hỏi suốt đời cũng là những yếu tố tạo nên lợi thế cạnh tranh.
Trước thực tế này, vai trò của doanh nghiệp trong việc đào tạo lại và nâng cao kỹ năng (reskilling và upskilling) trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Dữ liệu cho thấy 6 trên 10 người lao động sẽ cần được đào tạo trước năm 2027. Các doanh nghiệp chủ động đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực không chỉ cải thiện được năng suất mà còn tăng khả năng giữ chân nhân tài.
"Các tổ chức tài chính tại Việt Nam, trong đó có HSBC, đang triển khai các chương trình đào tạo nội bộ sâu rộng về kỹ năng số, phân tích dữ liệu và tài chính bền vững. Đây là một phần trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực dài hạn để thích ứng với các yêu cầu mới của thị trường," bà Oanh cho biết.
Nhận định về tương lai
Dưới góc độ chuyên gia, công nghệ AI dù phát triển mạnh mẽ vẫn tồn tại những giới hạn cố hữu. Các tác vụ đòi hỏi sự tương tác xã hội phức tạp, tư duy phản biện, sự đồng cảm và đánh giá dựa trên sắc thái tinh tế vẫn là địa hạt của con người.
Thay vì là một yếu tố thay thế hoàn toàn, AI được xem là một công cụ giúp tăng cường năng lực, giải phóng con người khỏi các công việc lặp đi lặp lại để tập trung vào những nhiệm vụ mang tính sáng tạo và có giá trị cao hơn.
Cuộc tái cấu trúc thị trường lao động là một xu hướng tất yếu. Do đó, sự chuẩn bị và chủ động thích ứng là yếu tố mang tính quyết định. Người lao động cần liên tục cập nhật kiến thức, còn doanh nghiệp cần xây dựng một chiến lược nhân sự dài hạn, xem đầu tư vào con người là khoản đầu tư chiến lược để đảm bảo sự phát triển bền vững.
