Cả ngàn tỷ cho xử lý rác thải, đấu thầu thế nào cho minh bạch

Hoạt động đấu thầu xử lý rác thải tại một số phường trên địa bàn Thành phố Hà Nội đang có nhiều dấu hiệu thiếu minh bạch, thiếu thực tế…

Những việc cần làm rõ

Trong các ngày 23 và 28/12 tới đây, sẽ diễn ra hoạt động đấu thầu xử lý rác thải tại một số phường, xã của thủ đô Hà Nội trong đó có phường Tây Hồ, Đống Đa, Từ Liêm, Cửa Nam, Hoàn Kiếm… Dù chỉ còn khoảng 10 ngày nữa là đến thời hạn, nhưng với những yêu cầu đưa ra không sát với luật đấu thầu và hướng dẫn của cơ quan chức năng đã cho thấy có dấu hiệu về việc hạn chế các nhà thầu trong công cuộc làm xanh – sạch – đẹp Thủ đô.

Cụ thể, tại báo cáo số 486/SNNMT ngày 12/12/2025 về khó khăn, vướng mắc của các xã, phường về việc triển khai thực hiện công tác duy trì vệ sinh môi trường từ ngày 1/12/2025 nêu rõ: Toàn bộ hồ sơ pháp lý của các gói thầu đã được Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp và Môi trường bàn giao cho 126 xã, phường. Hiện có 11/126 xã, phường đã ký phụ lục hợp đồng duy trì vệ sinh môi trường tháng 12/2025 với các nhà thầu. Đến ngày 11/12/2025 có 23/126 xã, phường đã đăng tải thông báo mời thầu gói thầu dịch vụ duy trì vệ sinh môi trường từ năm 2026. Trong số các đơn vị chưa tổ chức mời thầu có 47 xã có thời gian thực hiện hợp đồng kết thúc trong năm 2025.

Dựa vào những thông tin trên, căn cứ các hồ sơ mời thầu (E-HSMT) duy trì vệ sinh môi trường trên địa bàn thành phố Hà Nội, sau khi nghiên cứu, một số nhà thầu xét thấy có một số nội dung đang hạn chế nhà thầu. Cụ thể ở phường Từ Liêm và phường Đống Đa nội dung hạn chế nằm ở điểm tập kết rác đảm bảo theo quy định pháp luật, có tài liệu chứng minh theo yêu cầu. Trong đó, điểm tập kết rác là một trong những hạ tầng kỹ thuật phục vụ vệ sinh môi trường do Chủ đầu tư chịu trách nhiệm đầu tư, xác định vị trí, không phụ thuộc nhà thầu. Nếu yêu cầu nhà thầu phải có tài liệu chứng minh mà chủ đầu tư không xác nhận cho tất cả các nhà thầu thì đó là hạn chế thầu.

Về vấn đề này, chúng tôi đã liên hệ làm việc với Uỷ ban nhân dân phường Tây Hồ, và được ông Phạm Văn Thắng – Phó trưởng ban thường trực Ban Quản lý Hồ Tây cho biết: Đây là những thông tin bí mật, mặc dù có đăng tải công khai mời thầu. Tuy nhiên sẽ ghi nhận những thông tin phản ánh. Không có việc đưa ra những quy định gây khó khăn cho các đơn vị tham gia đấu thầu nhằm mục đích hạn chế đấu thầu.

Tuy nhiên, việc yêu cầu phải có tài liệu chứng minh đất, cát của các xe quét hút phải được đổ về khu xử lý chất thải xây dựng được cấp phép sẽ “vô tình” gây khó khăn cho các đơn vị tham gia đấu thầu khi mà chỉ có các đơn vị đang quản lý nhà máy, bãi chôn lấp mới đáp ứng đủ điều kiện nêu trên để dự thầu… Trước những yếu tố trên và từ thực tế cũng cho thấy, chỉ có rất ít các đơn vị có đủ năng lực trong việc xử lý rác thải. Nếu áp các “biện pháp kỹ thuật” sẽ khiến cho việc đấu thầu bị hạn chế và dễ dẫn tới việc bỏ thầu sẽ thiếu đi sự công bằng trong cạnh tranh đấu thầu.

Để làm rõ hơn về góc nhìn thực tế này, chúng tôi đã liên hệ trao đổi với ông Lê Việt Bắc Anh – Phó Chủ tịch UBND phường Từ Liêm, tuy nhiên ông Anh cho biết không nắm rõ thông tin này, vì hoạt động đấu thầu đã giao hết cho Ban quản lý dự án của phường.

Cũng với những nội dung thắc mắc nêu trên, một chuyên viên của Ban Quản lý dự án phường Từ Liêm cho biết, đã tiếp thu và thay đổi quy định trên website mời thầu. Còn việc những đơn vị tham gia đấu thầu có sở hữu bãi tập kết, xử lý rác thải bằng lợi thế của mình để “xử ép” các đơn vị khác tham gia đấu thầu thì cũng không biết phải làm sao?

Việc áp các “biện pháp kỹ thuật” như sở hữu bãi chôn lấp, có nhà máy quản lý đang vô hình tạo ra những hạn chế, thiếu công bằng trong cạnh tranh thầu.

Một nội dung thắc mắc khác cần được giải đáp trong “nghi vấn” hạn chế thầu được nêu từ ví dụ thực trạng tại phường Đống Đa, cụ thể là yêu cầu rửa hè bằng xe bồn dung tích có kích thước trên 0,5m3 và nhỏ hơn hoặc bằng 1m3 nhưng không yêu cầu huy động xe bồn rửa hè; Duy trì vệ sinh đường hè phố theo tần suất 120 phút/lần bằng thủ công kết hợp xe điện chuyên dùng nhưng không yêu cầu huy động xe điện. Vận chuyển phế thải bằng xe ô tô tự đổ 5 tấn nhưng không yêu cầu huy động xe ô tô tự đổ 5 tấn…

Những nội dung trên như đang hướng đến năng lực cụ thể của một nhà thầu nào đó chỉ thiếu là “không chỉ mặt điểm tên” nhà thầu cụ thể. Cùng với đó, trong danh mục dịch vụ thuộc phạm vi cung cấp thì có yêu cầu các hạng mục nội dung thực hiện nhưng trong bảng huy động phương tiện chủ chốt thì không yêu cầu phương tiện phù hợp.

Hay một yêu cầu khác về xe chuyên dụng phục vụ cho việc quét rác, qua tìm hiểu được biết, hiện nay chưa có xe chuyên dùng nào được đăng ký hay đăng kiểm ghi là xe quét – rửa đường. Vậy giải pháp cho danh mục dịch vụ quét rửa đường bằng ô tô quét hút, rửa đường theo QĐ 50/2025/QĐ-UBND được thực hiện như thế nào để phù hợp? Nếu không thể huy động được xe như yêu cầu (vì trên thực tế chưa có) mà dùng loại xe khác đưa vào giải pháp có phù hợp với đơn giá gói thầu và liệu có ảnh hưởng đến việc thanh quyết toán hay không? Khi hoạt động trên đường dù là loại xe chuyên dụng cũng cần phải tuân thủ luật giao thông đường bộ là có đăng kiểm, đăng ký… Vậy những xe chuyên dùng này không có thì làm sao để đưa ra đường phục vụ hoạt động thu gom rác?

Về vấn đề này, phóng viên sẽ tiếp tục liên hệ với lãnh đạo Uỷ ban nhân dân phường Đống Đa để có câu trả lời, làm rõ những nội dung đã đề cập ở trên.

Cần hướng tới mục tiêu xây dựng thủ đô văn minh

Những vấn đề về ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí… được đặc biệt nêu rõ là “hạn chế cần giải quyết” trong Chương trình 02-CTr/TU.

Trước đòi hỏi cấp bách về vấn đề này, mới đây, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Nguyễn Duy Ngọc đã ký ban hành Chương trình số 02-CTr/TU về công tác toàn khóa của Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội khóa XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030… Đáng chú ý, Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố tập trung giải quyết dứt điểm những tồn tại, hạn chế đã được chỉ ra trong nhiệm kỳ 2025-2030 và các vấn đề còn tồn tại của Thủ đô, gồm: Ùn tắc giao thông; trật tự đô thị; ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước, ô nhiễm không khí và ngập úng ở đô thị, vùng ven đô, cùng với đó là công tác đảm bảo an toàn thực phẩm.

Những vấn đề về ô nhiễm môi trường, ô nhiễm không khí… được đặc biệt nêu rõ là “hạn chế cần giải quyết” trong Chương trình 02-CTr/TU. Để cụ thể hoá chương trình hành động, Hà Nội đã tập trung ưu tiên xử lý ô nhiễm cùng với giải quyết ùn tắc, trật tự đô thị trong nhiệm kỳ 2025-2030, đặt mục tiêu nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Sau khi nghiên cứu các hồ sơ mời thầu, các nhà thầu đều xét thấy có một số nội dung cần được làm rõ, cụ thể: Căn cứ vào đâu để lập đơn giá xây dựng giá dự toán gói thầu? Giá gói thầu xây dựng khi Uỷ ban nhân dân thành phố chưa ban hành đơn giá vệ sinh công cộng như vậy đã đủ cơ sở chưa, giá gói thầu vậy có cao bất thường không?

Theo quy trình định mức thì có nhiều trang thiết bị như xe điện duy trì vệ sinh môi trường, xe quét rửa đường, xe phun sương …. chưa được cấp phép lưu thông, vậy căn cứ vào giá xe ở đâu để lập đơn giá dịch vụ? Khi lập giá gói thầu mà rất nhiều thiết bị chưa được nhập về và cũng như chưa được lưu hành tại địa bàn thì giải pháp kỹ thuật đưa ra có hợp lý không? Giá trị gói thầu có còn phù hợp không hay là giá trị ảo, xây dựng bằng trang thiết bị tiên tiến nhưng thực hiện lại bằng thiết bị thô sơ?

Những vẫn đề được các nhà thầu nêu trên vốn cũng chính là những gì thực tế cho thấy… Vấn đề môi trường, rác thải đô thị hiện đang trở nên nóng hơn bao giờ hết và việc các địa phương tiến hành lựa chọn những đơn vị đủ năng lực một cách công bằng, minh bạch sẽ góp phần nâng cao hình ảnh của Thủ đô, đồng thời xóa tan những nghi ngờ với cam kết nỗ lực cải thiện môi trường của lãnh đạo thành phố thời gian qua.

Nguồn: vietmy.net.vn