Cần cải cách BHXH để người về hưu vẫn có cuộc sống đàng hoàng

Chiều 30/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về tình hình thực hiện ngân sách Nhà nước năm 2025, dự toán ngân sách Nhà nước, phương án phân bổ ngân sách Trung ương năm 2026; Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021-2025 đầu tư công trung hạn; tài chính quốc gia và vay, trả nợ công; dự kiến các kế hoạch tài chính 5 năm quốc gia giai đoạn 2026-2030; đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030.

Người về hưu vẫn cần có mức sống đàng hoàng

ĐBQH Nguyễn Thiện Nhân (đoàn Tp.Hồ Chí Minh) tham gia ý kiến về 2 nội dung. Một là, cần cải cách bảo hiểm xã hội để người về hưu vẫn có cuộc sống đàng hoàng, không rơi vào cảnh nghèo khổ. Hai là, đột phá tăng năng suất lao động và đảm bảo ổn định quy mô lao động là hai giải pháp cốt lõi để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế 10%/năm.

Theo ông Nhân, chúng ta đã trải qua hơn 30 năm tăng trưởng kinh tế hơn 6%, thuộc hàng cao trên thế giới và dự kiến 20 năm tới phấn đấu 10%/năm. Tuy nhiên, thực tế các nước đã chỉ ra rằng ngay cả khi tăng trưởng kinh tế cao hàng chục năm, vẫn không đảm bảo được người về hưu có mức lương sống đàng hoàng.

ĐBQH Nguyễn Thiện Nhân (Ảnh: Media Quốc hội).

Theo ông, Hàn Quốc là ví dụ. Trải qua 43 năm tăng trưởng kinh tế bình quân trên 9%/năm. Với dân số 52 triệu dân, chỉ đứng thứ 29 trên thế giới nhưng quỹ hưu trí Hàn Quốc lớn tới thứ 3 trên thế giới. Mặc dù vậy, họ đã dự báo năm 2055, quỹ hưu trí Hàn Quốc sẽ vỡ. "Như vậy hàng chục triệu người lao động sẽ không còn lương hưu", ông nêu.

Thêm một ví dụ được ông nêu là Trung Quốc, đất nước này đã trải qua tăng trưởng kinh tế trên 12% trong 26 năm. Nhưng họ dự báo năm 2035, tức chỉ 10 năm nữa, khi số về hưu tăng từ 300 triệu lên 400 triệu người, quỹ hưu trí cũng sẽ vỡ.

Lý do là, với mức sinh thấp dưới mức thay thế kéo dài, số người lao động trong đất nước giảm đi, trong khi đó số người già ngày càng tăng lên. Vì vậy, quỹ hưu trí đứng trước một tình trạng: số người đóng vào quỹ hưu trí ngày càng giảm, số người nhận tiền hưu từ quỹ hưu trí ngày càng tăng, do đó tiến tới mất cân đối và bị phá sản.

Ở Hàn Quốc năm 2023, cứ 3,3 người lao động thì có một người hưu. Đến năm 2050 chỉ còn 0,9 người lao động thì có một người nghỉ hưu và đến năm 2055 là 0,8 người lao động có một người nghỉ hưu.

Như vậy, bài học từ Hàn Quốc là 37 năm sau khi lao động đạt đỉnh vào năm 2018 thì quỹ hưu trí bị vỡ. Vấn đề này có đặt ra với Việt Nam hay không? "Chúng tôi thấy là chúng ta đang đối diện tình huống như vậy", ông Nhân nói và cho rằng nếu áp dụng con số định hướng thì 37 năm sau khi lao động đạt đỉnh thì có nguy cơ vỡ quỹ hưu trí vào năm 2072.

Theo ông, tất nhiên quỹ không vỡ ngay một lúc như ở Hàn Quốc, nhưng khi số người đóng giảm, số người nhận tăng thì mức lương hưu giảm đi. Hiện nay, 40% người nhận lương hưu Hàn Quốc được xếp ở mức nghèo khổ tương đối.

"Vì vậy, tôi kiến nghị trước năm 2030, cần có đề án cải cách toàn diện bảo hiểm xã hội để những người về hưu từ nay trở đi vẫn có mức sống đàng hoàng và khi đất nước giàu thì họ cũng có cuộc sống đàng hoàng", ông Thiện nhân nói.

Sớm có lộ trình tăng tuổi hưu trước 2035

Ngoài ra, ông Thiện Nhân cũng cho rằng, hiện chúng ta đang lãng phí về nguồn lực con người. Nếu tăng tuổi về hưu từ mức hiện nay lên 65 tuổi như các nước thì số lao động tăng lên làm việc sẽ là hơn 5 triệu người mỗi năm. 

Các ĐBQH tham dự phiên họp (Ảnh: Media Quốc hội).

Theo ông Nhân, nếu tăng tuổi nghỉ hưu có lộ trình, ví dụ trong vòng 10 năm, thì yêu cầu tăng lao động hàng năm để đạt GDP 10%/năm hoàn toàn có khả năng đáp ứng.

Vì vậy, ông kiến nghị cần sớm có một lộ trình tăng tuổi hưu trước năm 2035 để đảm bảo tất cả 5 triệu lao động này được sử dụng.

Cùng với đó, phải sớm có giải pháp thông qua Luật Dân số để đưa mức sinh từ 1,91 hiện nay trở lại 2,1 trước năm 2035. Để lúc đó, lao động không giảm, ổn định. "Có như vậy mới phát triển bền vững về kinh tế, bền vững con người và bền vững về dân tộc", ông Nhân nhấn mạnh.