Khái niệm và quy định pháp lý hiện hành
Giao dịch mua lại cổ phiếu của công ty đại chúng là việc một công ty dùng nguồn vốn hợp pháp để mua lại chính cổ phiếu của mình đang lưu hành trên thị trường. Theo quy định tại Luật Chứng khoán 2019, có hiệu lực từ ngày 1/1/2021, số cổ phiếu được mua lại này không còn được hạch toán là "cổ phiếu quỹ" trên bảng cân đối kế toán để có thể bán lại trong tương lai. Thay vào đó, công ty bắt buộc phải làm thủ tục giảm vốn điều lệ, tương ứng với tổng mệnh giá số cổ phiếu đã được mua lại.
Điều này đồng nghĩa với việc các cổ phiếu này sẽ bị hủy vĩnh viễn, không còn quyền biểu quyết, không được nhận cổ tức và không có các quyền liên quan khác. Quy định này đã thay đổi hoàn toàn cách thức vận hành so với trước đây, khi doanh nghiệp có thể giữ cổ phiếu quỹ để bán ra khi giá tốt hơn hoặc dùng làm cổ phiếu thưởng (ESOP).
Để được phép mua lại cổ phiếu, doanh nghiệp phải tuân thủ các điều kiện nghiêm ngặt. Trước hết, phương án mua lại phải được Đại hội đồng cổ đông thông qua, trong đó nêu rõ số lượng dự kiến và nguyên tắc xác định giá. Nguồn vốn để thực hiện phải là nguồn hợp pháp như thặng dư vốn cổ phần, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối hoặc các quỹ khác thuộc vốn chủ sở hữu, tuyệt đối không được sử dụng vốn điều lệ. Thêm vào đó, công ty không được có nợ quá hạn, không đang trong đợt chào bán cổ phiếu và phải cách lần mua lại gần nhất ít nhất 6 tháng.
Tác động đến tài chính doanh nghiệp và góc nhìn của nhà đầu tư
Từ góc độ tài chính, việc mua lại cổ phiếu tác động trực tiếp đến bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp. Lượng tiền mặt và các tài sản tương đương tiền sẽ giảm, đồng thời vốn chủ sở hữu cũng giảm theo. Tuy nhiên, hành động này mang nhiều ý nghĩa đối với nhà đầu tư.
Khi số lượng cổ phiếu đang lưu hành giảm xuống, các chỉ số tài chính quan trọng sẽ được cải thiện. Đáng chú ý nhất là thu nhập trên mỗi cổ phiếu (EPS) sẽ tăng lên, do tổng lợi nhuận của công ty giờ đây được chia cho số lượng cổ phiếu ít hơn. Điều này có thể tạo ra kỳ vọng tích cực về giá trị của cổ phiếu trên thị trường.
Đối với nhà đầu tư, việc một công ty công bố kế hoạch mua lại cổ phiếu thường được xem là một tín hiệu tích cực. Nó cho thấy ban lãnh đạo đánh giá rằng cổ phiếu của công ty đang bị định giá thấp hơn giá trị thực. Đây cũng là một phương thức hiệu quả để trả lại giá trị cho cổ đông, thể hiện sự tự tin của ban lãnh đạo vào dòng tiền và triển vọng kinh doanh ổn định của doanh nghiệp trong tương lai. Do đó, thông tin về việc mua lại cổ phiếu là một yếu tố quan trọng giúp nhà đầu tư đánh giá sức khỏe tài chính và chiến lược sử dụng vốn của một doanh nghiệp.
