Tăng trưởng bùng nổ và cuộc chiến giành thị phần chuyển phát
Thị trường logistics Việt Nam đang có tốc độ tăng trưởng cao hàng đầu khu vực, đạt bình quân 12-14%/năm. Động lực chính đến từ sự bùng nổ của thương mại điện tử, lĩnh vực có doanh thu dự kiến đạt 35,8 tỷ USD vào năm 2028. Sự thay đổi trong thói quen mua sắm, với yêu cầu giao hàng trong ngày và vào cuối tuần, đã tạo ra áp lực khổng lồ lên hệ thống kho vận và giao nhận.
Phân khúc chuyển phát nhanh (CEP) đã chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng, đạt doanh thu gần 3 tỷ USD trong năm 2024. Cuộc chiến giành thị phần tại đây diễn ra vô cùng gay gắt. Nhóm doanh nghiệp nội địa, bao gồm Viettel Post, Giao Hàng Tiết Kiệm, VNPost, J&T Express và Giao Hàng Nhanh, hiện chiếm hơn 63% thị phần nhờ lợi thế mạng lưới rộng khắp và sự am hiểu thị trường. Các đơn vị này liên tục đầu tư để tối ưu tốc độ và chất lượng. Viettel Post đã đưa vào hoạt động kho ngoại quan tại Lạng Sơn để rút ngắn thời gian thông quan nông sản, trong khi J&T Express chuẩn hóa hệ thống e-logistics bằng việc áp dụng AI để phân tích dữ liệu thời gian thực.
Robot tự hành chia chọn hàng hoá tại Tổ hợp công nghệ chia chọn thông minh của Viettel Post.
Trong khi đó, các tập đoàn quốc tế như DHL, FedEx, UPS tập trung vào mảng logistics xuyên biên giới và các dịch vụ giá trị gia tăng. Lợi thế của họ là mạng lưới toàn cầu và quy trình chuẩn quốc tế, cho phép xử lý các chuỗi cung ứng phức tạp với biên lợi nhuận cao hơn.
Chiến lược phân khúc ngách và cuộc đua công nghệ
Biên lợi nhuận mỏng trong lĩnh vực chuyển phát nhanh, chỉ khoảng 2-3%, đã thúc đẩy các doanh nghiệp phải tìm đến những thị trường ngách để tạo sự khác biệt. Phân khúc hàng nặng và cồng kềnh là một ví dụ điển hình. Dù chỉ chiếm dưới 1% tổng số đơn hàng, phân khúc này lại chiếm tới 8% chi phí vận hành toàn ngành.
Để giải quyết bài toán này, Giao Hàng Nặng (một thương hiệu của Giao Hàng Nhanh) đã đầu tư hơn 1.500 xe tải và 52 trung tâm kho vận, tích hợp AI vào toàn bộ quy trình để tối ưu hóa định tuyến và xử lý hiệu quả các đơn hàng đa kích thước. "Hàng nặng đòi hỏi xe tải chuyên dụng và tự động hóa. Nếu không dựa vào công nghệ, doanh nghiệp không thể tối ưu", ông Lương Duy Hoài, Tổng giám đốc Giao Hàng Nặng, nhận định.
Các doanh nghiệp khác cũng không đứng ngoài cuộc. Viettel Post phát triển Viettel Cargo cho hàng siêu trọng, Best Express mở rộng dịch vụ hàng nặng qua mô hình nhượng quyền, còn VNPost đẩy mạnh tự động hóa và hợp tác với các sàn thương mại điện tử quốc tế.
Các tập đoàn quốc tế cũng đang khai thác các phân khúc đặc thù. DHL và FedEx đầu tư vào logistics lạnh cho ngành thực phẩm và dược phẩm, trong khi Kuehne+Nagel mở rộng dịch vụ chuỗi cung ứng tích hợp 3PL/4PL cho khách hàng sản xuất.
Thị trường đang chứng kiến sự phân hóa rõ rệt. Theo dự báo của IMARC Group, quy mô ngành logistics Việt Nam có thể đạt 65,3 tỷ USD vào năm 2030. Các chuyên gia cho rằng cuộc đua trong tương lai không chỉ dừng lại ở tốc độ giao hàng. Lợi thế cạnh tranh dài hạn sẽ thuộc về những doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ vào số hóa, áp dụng AI và IoT để tối ưu vận hành, phát triển logistics xanh và chuẩn hóa quy trình để mở rộng dịch vụ. Đây là bài kiểm tra về khả năng đầu tư bền vững và đổi mới liên tục của mỗi doanh nghiệp.
