Ở xã Hỏa Lựu (Tp.Cần Thơ, trước đây thuộc tỉnh Hậu Giang), nơi dòng nước đục phù sa hòa cùng vị chát mặn của phèn, người dân đã gắn bó với một loại trái cây trứ danh gần trăm năm nay “khóm Cầu Đúc”.
Giữa vùng đất tưởng chừng khó sống vì “thừa phèn, thiếu ngọt”, cây khóm vẫn âm thầm bám rễ, vươn lên, xanh tốt quanh năm. Cũng chính điều kiện tự nhiên khắc nghiệt ấy đã góp phần tạo nên vị ngọt thanh, giòn tan, hương thơm đậm đà nét đặc trưng không thể trộn lẫn của khóm Cầu Đúc.
Từ trung tâm Tp.Cần Thơ, PV Người Đưa Tin men theo Quốc lộ 61 chừng khoảng 50 km (hướng về Tp.Vị Thanh, Hậu Giang cũ), những vạt khóm bắt đầu hiện ra, trải dài bất tận hai bên đường. Ở đây, đi đâu cũng thấy khóm. Trước nhà, sau vườn, dọc hai bên con rạch khóm chen chúc mọc san sát, lá xanh mướt dưới nắng. Dọc tuyến đường chính, khóm được bày bán bất mắt người dân vừa tỉa lá vừa mỉm cười chào khách qua đường.
“Cái nghề này ngấm vô máu rồi, ở Hỏa Lựu mà không trồng khóm thì… chắc hiếm lắm đó chú!”, anh Nguyễn Văn Tuấn, nông dân có hơn 20 năm gắn bó với cây khóm (xã Hỏa Lựu), cười hiền nói. Theo anh, mười nhà thì tám, chín nhà trồng khóm, nhà ít cũng vài công, nhà nhiều thì cả chục công. “Đất mình phèn lắm, trồng cây khác không sống nổi. Chỉ có khóm là chịu đựng được, mà không hiểu sao càng phèn thì trái càng ngọt,” anh Tuấn chia sẻ.
Khóm Cầu Đúc thuộc giống Queen (Nữ Hoàng), mang nhiều đặc điểm khác biệt trái thanh nhã, cuống ngắn, lõi nhỏ, mắt lồi hơi sâu. Khi bổ ra, thịt khóm vàng sậm, ít xơ, giòn và không quá nhiều nước, rất được ưa chuộng để ăn tươi hoặc chế biến. Đặc biệt, trái có thể giữ được độ tươi ngon từ 10 đến 15 ngày mà không hư hỏng ưu điểm hiếm thấy ở các giống khóm khác.
Cây khóm bén rễ nơi đây từ khoảng những năm 1930, ban đầu chỉ vài hộ dân xã Hỏa Lựu trồng thử. Thấy cây hợp đất, trái ngon, họ nhân rộng dọc bờ sông Cái Lớn. Từ những vạt rẫy nhỏ lẻ, nay khẳng định vị thế cây trồng chủ lực, mang lại sinh kế ổn định cho hàng ngàn hộ dân.
Cây trưởng thành cao hơn một mét, cho trái nặng trung bình khoảng 1,5kg. Mỗi năm, người trồng thu hoạch ba vụ, trong đó vụ chính vào khoảng tháng 2 – 4 âm lịch. Khi khóm đồng loạt chín vàng, cả vùng Hỏa Lựu như được phủ bởi tấm thảm thơm nồng, ngọt lịm một khung cảnh đẹp đến nao lòng.
Tên gọi “Cầu Đúc” lại bắt nguồn từ một cây cầu xi măng nhỏ bắc qua con rạch địa phương. Theo lời kể của người dân nơi đây, ngày trước, khi khóm vào vụ, bà con thường gánh trái ra khu vực cây cầu này để bán cho thương lái từ khắp nơi. Dần dần, nơi đây trở thành điểm hẹn quen thuộc của người mua kẻ bán và từ đó cái tên “Khóm Cầu Đúc” ra đời dung dị, chân chất như chính người dân miền sông nước.
Hiện nay, giá khóm được thương lái thu mua dao động từ 8.000- 10.000 đồng/trái loại I (trái từ 1kg trở lên), còn trái loại II (trái dưới 1kg) thì 2 trái kể 1. Theo tính toán sơ bộ, bình quân 1ha khóm, mỗi năm nông dân có thể thu hoạch từ 15- 20 thiên khóm (1 thiên là 1.000 trái).
Chị Nguyễn Thị Ngọc Hân (xã Hỏa Lựu, Tp.Cần Thơ) chia sẻ: “Trước đây trồng khóm chỉ để bán trái. Vài năm gần đây, khách du lịch tìm đến nhiều, tụi tôi mở thêm chòi nghỉ, cho khách vô vườn hái khóm, ăn liền tại chỗ. Vừa có thêm thu nhập, vừa quảng bá đặc sản quê mình".
Trải qua gần một thế kỷ, cây khóm Cầu Đúc vẫn đứng vững như tinh thần của người dân Hỏa Lựu chịu thương, chịu khó, kiên cường vượt khó. Giữa điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, cây vẫn đều đặn nở hoa, kết trái, góp phần nuôi sống bao thế hệ nông dân.
Từ một loại trái dân dã, khóm Cầu Đúc nay đã trở thành thương hiệu đặc sản có tiếng, được nhiều tỉnh thành trong cả nước biết đến. Tp.Cần Thơ đang xúc tiến xây dựng chỉ dẫn địa lý và phát triển du lịch sinh thái gắn với sản phẩm khóm Cầu Đúc, mở ra hướng đi bền vững cho loại nông sản “ngọt thanh từ đất phèn” này.
Đ.Vũ
