Những ngày gần đây, nắng nóng bất thường xuất hiện tại Hà Tĩnh, người lao động như bị vắt kiệt sức lực, rút cạn mồ hôi vì mưu sinh. Thời tiết càng nắng nóng và cực nhọc nhưng những người gắn bó với nghề muối ở làng Châu Hạ, xã Mai Phụ, tỉnh Hà Tĩnh (Trước đây là xã Thạch Châu, huyện Lộc Hà) vẫn miệt mài làm việc từ sáng sớm.
Vựa muối ở làng nghề Châu Hạ dù sắp vào thời kỳ cuối vụ, tranh thủ những ngày nắng nóng, diêm dân nơi đây đang khẩn trương ra đồng từ sáng sớm. Theo bà con địa phương, nghề muối phụ thuộc nhiều vào thời tiết nên thường tập trung cao điểm sản xuất trong mùa nắng, từ tháng 4 đến tháng 8 hàng năm.
Nắng nóng gay gắt, những diêm dân ở làng nghề Châu Hạ vẫn cần mẫn làm việc xuyên trưa trên các ruộng muối
Để làm ra được những hạt muối trắng ngần, diêm dân Châu Hạ thường bắt đầu công việc từ sáng sớm đến đêm tối. Bà con cho biết, khi mặt trời vừa mọc, mọi người ra đồng sớm để đổ nước biển đã được lọc từ hôm trước lên các ô nại phơi cho kịp nắng lên.
Nghề làm muối từng là nguồn thu nhập chính của nhiều người dân địa phương nhưng ngày nay thành công việc phụ do giá muối thấp. Ngoài vụ muối, diêm dân còn trồng lúa, đi phụ hồ... kiếm thêm thu nhập.
Làm muối có nhiều công đoạn nhưng những công đoạn chính gồm: xáo đất, phơi đất, đưa đất vào chạt, lọc nước, phơi nước và cuối cùng là thu muối...
Hiện tại, toàn thôn Châu Hạ có khoảng 110 hộ dân làm nghề muối, với tổng diện tích hơn 13ha. Nghề làm muối nơi đây đã có lịch sử hơn 50 năm. Bao đời nay, nghề muối đã giúp nhiều gia đình ở đây ổn định cuộc sống, nuôi dạy con cái ăn học trưởng thành.
Với kinh nghiệm hơn 30 năm làm muối, năm nay dù đã bước sang tuổi 60, nhưng vợ chồng ông Nguyễn Đình Thanh vẫn dậy từ sớm, miệt mài trên ruộng muối. Công việc đã gắn bó với vợ chồng ông gần nửa cuộc đời.
Tưới nước, là một trong những công đoạn quan trọng của nghề làm muối.
Theo ông Thanh, để làm ra được một mẻ muối phải trải qua nhiều công đoạn và công đoạn nào cũng vất vả, tốn công sức. Bắt đầu từ việc chuẩn bị ruộng, đầm đất, lấy nước biển vào ruộng, phơi cát, ngâm cát, cho đến lắng lọc nước rồi múc đưa lên ô nại phơi. Chỉ cần phơi nắng đủ một ngày là những hạt muối kết tinh trắng ngần dần dần hiện ra trong từng ô nại dưới ánh nắng như rực lửa.
"Dù đã gắn bó gần 30 năm qua, nhưng nghề làm muối rất vất vả. Nếu chăm chỉ, nghề này cũng giúp bà con có thêm thu nhập. Trung bình mỗi người dân ra đồng từ sáng sớm đến tối sẽ cho thu nhập khoảng 200.000 đồng".
Việc sản xuất muối với tất cả các công đoạn đều bằng tay, làm việc dưới trời nắng nóng và cường độ cao rất vất vả.
Nghề muối phụ thuộc vào thời tiết, nên trong suốt thời gian mùa vụ, từ sáng đến tối, bà con chỉ được nghỉ ngơi chừng hơn một giờ. Còn lại luôn thấp thỏm canh nắng, canh mưa, túc trực ngoài ruộng muối.
Có những năm khi mùa muối về mới thu hoạch được vài đợt lại gặp mưa rào, phút chốc những cánh đồng muối trở thành biển nước trắng xóa, mênh mông. Những lúc như vậy bà con diêm dân chỉ biết ngậm ngùi đứng nhìn trong tiếc nuối.
Để làm ra được những hạt muối trắng ngần, diêm dân Châu Hạ thường bắt đầu công việc từ sáng sớm đến đêm tối.
Với nhiều người, nắng nóng là "khắc nghiệt", nhưng với diêm dân hễ năm nào mưa bão nhiều, nắng kém là bà con lại thấp thỏm không yên. Vì đây là nghề cần nhiều nắng.
Trái ngược với phần lớn các ngành nghề khác, nắng gắt, số ngày nắng kéo dài luôn là niềm mong mỏi của diêm dân Châu Hạ trên những cánh đồng muối.
Muối bắt đầu kết tinh vào khoảng 14h - 15h hằng ngày. Vào thời điểm này, diêm dân hối hả bắt tay vào công đoạn thu hoạch. Từng ô muối trắng tinh như những "hạt ngọc" trời được mọi người gom lại cẩn thận và xúc vào từng rổ đầy.
Chỉ còn người cao tuổi làm việc ở làng nghề làm muối truyền thống thôn Châu Hạ.
Bà Nguyễn Thị Lý (trú tại thôn Châu hạ, xã mai Phụ ) chia sẻ: "Để tạo ra được những hạt muối đòi hỏi diêm dân phải mất rất nhiều thời gian với nhiều công đoạn khác nhau. Nghề này rất vất vả, thế nhưng những người làm nghề chủ yếu là người già, trung tuổi. Thế hệ trẻ bây giờ không theo nghề nữa mà đi làm cho các công ty, hoặc đi xuất khẩu lao động nước ngoài".
Theo nhiều diêm dân, điệp khúc được mùa mất giá, được giá mất mùa cứ luẩn quẩn nhiều năm gần đây.
Tuy nhiên, năm nay giá muối có tăng hơn những năm trước. Trung bình mỗi ngày, một người có thể làm ra được khoảng 50kg – 100kg muối. Với giá bán hiện tại khoảng 2.000 – 2.500 đồng/kg, mỗi người có mức thu nhập từ 150.000 - 250.000 đồng mỗi ngày.
Thiện Quyền
