Người đàn ông chúng tôi muốn nhắc đến là ông Dương Hà Nam, SN 1965, trú ở xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An. Sinh ra và lớn lên ở vùng biển, tuổi thơ của ông Nam gắn liền với những chum mắm xếp dọc sân nhà, những thùng gỗ ủ cá phơi nắng và mùi mặn mòi đặc trưng của biển cả.
Hướng đi mới của ông Nam giúp người dân nơi đây vừa giữ được nghề truyền thống vừa tạo sinh kế bền vững.
Nghề làm nước mắm đã được gia đình ông gìn giữ, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như một phần mưu sinh. Tuy nhiên, cũng như nhiều hộ dân địa phương, việc sản xuất vẫn chủ yếu nhỏ lẻ, thủ công, thị trường tiêu thụ hẹp, thu nhập bấp bênh, phụ thuộc nhiều vào thời tiết. Hơn nữa, nếu giữ cách làm cũ, nước mắm địa phương khó có thể cạnh tranh với các thương hiệu trên thị trường. Điều này khiến ông Nam luôn trăn trở về một mô hình vừa bảo tồn nghề truyền thống, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Từ những trăn trở đó, năm 2017, ông Dương Hà Nam mạnh dạn đầu tư mở rộng quy mô, thành lập Hợp tác xã nước mắm Nam Nghĩa. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình từ sản xuất manh mún sang sản xuất bài bản, chuyên nghiệp, với việc đầu tư nhà xưởng, chuẩn hóa quy trình và xây dựng thương hiệu một cách bài bản.
Nước mắm Nam Nghĩa sử dụng lượng cá nhiều, cho nước cốt đậm, vị mặn mòi vừa phải, hương thơm tự nhiên và đặc biệt không gắt.
Theo ông Nam, cá làm mắm được thu mua trực tiếp từ ngư dân trong vùng, chủ yếu là cá cơm, cá trích, cá nục,... Đây là những loại cá ngon, đạm nhiều và có hương vị đặc trưng. Cá sau khi mua về được trộn muối theo tỉ lệ riêng, rồi đưa vào ủ chượp, phơi nắng tự nhiên từ 12 đến 18 tháng. Đây là công đoạn đòi hỏi sự kiên nhẫn và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình truyền thống.
"Sau khi chắt lọc lấy nước cốt, nước mắm tiếp tục được ủ cùng các nguyên liệu quen thuộc như đường, gạo rang, vừng, lạc… nhằm tạo mùi thơm hài hòa, dễ chịu. Từ đó cũng tạo sự khác biệt với các loại nước mắm khác trên thị trường", ông Nam chia sẻ thêm.
Điểm khác biệt lớn nhất của nước mắm Nam Nghĩa so với nhiều sản phẩm trên thị trường hiện nay là lượng cá sử dụng nhiều, cho nước cốt đậm, vị mặn mòi vừa phải, hương thơm tự nhiên và đặc biệt không gắt.
Nhờ giữ đúng phương pháp truyền thống kết hợp sản xuất ổn định, nước mắm Nam Nghĩa dần tạo được chỗ đứng vững chắc. Đến nay, sản phẩm nước mắm Nam Nghĩa có mặt ở nhiều tỉnh thành trong cả nước và được xuất khẩu sang thị trường Lào.
Sản xuất bền vững, thân thiện môi trườngMỗi năm, HTX nước mắm Nam Nghĩa cung ứng ra thị trường khoảng 20.000 lít sản phẩm, mang về doanh thu hàng tỷ đồng, đồng thời tạo việc làm thường xuyên cho hàng chục lao động địa phương, góp phần ổn định sinh kế cho người dân vùng ven biển.
Việc thu mua cá nguyên liệu từ ngư dân trong vùng cũng giúp hình thành mối liên kết chặt chẽ giữa sản xuất nước mắm và khai thác hải sản, tạo điều kiện để bà con yên tâm bám biển.
Không chỉ chú trọng hiệu quả kinh tế, HTX Nam Nghĩa còn hướng đến sản xuất bền vững, thân thiện với môi trường. Bã cá sau khi lọc nước cốt được tận dụng làm phân bón hoặc thức ăn chăn nuôi, vừa tiết kiệm chi phí, vừa hạn chế chất thải ra môi trường, ông Nam cho biết.
Không chỉ chú trọng hiệu quả kinh tế, HTX Nam Nghĩa còn hướng đến sản xuất bền vững, thân thiện với môi trường.
Ônng Dương Hà Nam luôn tâm niệm rằng làm kinh tế không chỉ để làm giàu cho bản thân mà còn phải gắn với trách nhiệm cộng đồng. Việc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người lao động địa phương, góp phần giữ gìn nghề truyền thống chính là cách ông hướng tới cuộc sống "tốt đời, đẹp đạo". Với những nỗ lực của bản thân, ông đã được nhận nhiều bằng khen về gương làm kinh tế của địa phương.
Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Nguyễn Văn Thanh - Phó chủ tịch UBND xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An, cho biết, HTX Nam Nghĩa là một trong những cơ sở làm nước mắm quy mô lớn ở xã Quỳnh Phú. Đồng thời đây cũng là cơ sở nước mắm đạt chuẩn OCOP 3 sao, được người tiêu dùng tin tưởng, ưa chuộng. Đến nay, không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế rõ nét, mô hình này còn góp phần giữ gìn và nâng tầm nghề làm nước mắm truyền thống của địa phương, tạo việc làm ổn định cho lao động ven biển.
Ngọc Ánh
