[E] Từ mái nhà chung ASEAN, Việt Nam đã từng bước trưởng thành trên “sân chơi” hội nhập

Từ những khó khăn ban đầu, sau 30 năm, Việt Nam không chỉ hòa nhịp mà còn vươn lên trở thành một trong những thành viên đi đầu, dẫn dắt và đóng góp tích cực cho sự ổn định, đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN.

Ngày 28/7/1995, tại thủ đô Bandar Seri Begawan của Brunei Darussalam, hình ảnh lá cờ Việt Nam bay phất phới trong tiếng Quốc ca hùng tráng đã đánh dấu một trang sử mới đối với nước ta cũng như khu vực Đông Nam Á – Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ bảy của ASEAN.

Từ đó, trải qua 30 năm đồng hành và gắn bó, ASEAN và Việt Nam đều có sự thay đổi và chuyển biến mạnh mẽ. Việt Nam, từ một nước có nền kinh tế bao cấp và lạc hậu, đã trở thành một nước đang phát triển với nền kinh tế thị trường năng động và đang tích cực hội nhập sâu rộng vào khu vực lẫn thế giới ở thời điểm hiện tại. ASEAN, từ cọ xát, nghi kỵ, đối đầu, đã trở thành gia đình, cùng hướng tới xây dựng cộng đồng gắn kết trên 3 trụ cột, có vai trò trung tâm trong việc thiết lập và dẫn dắt các cơ chế, khuôn khổ ở châu Á – Thái Bình Dương.

Tuy nhiên, quá trình Việt Nam gia nhập ASEAN cũng là một chặng đường đầy gian nan, là cả một quá trình phấn đấu và những bước thăng trầm trong quan hệ với các quốc gia trong khu vực sau sự kiện 30/4/1975 – một Việt Nam độc lập, tự do, hòa bình, thống nhất ra đời. Vượt lên trên tất cả, đó là một quyết sách chiến lược mà như lời nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan từng nhận định, việc gia nhập ASEAN là "bậc thang đầu tiên để Việt Nam hội nhập với thế giới".

[E] Từ mái nhà chung ASEAN, Việt Nam đã từng bước trưởng thành trên “sân chơi” hội nhập - Ảnh 2.

Từ cuối năm 1978, đầu năm 1979, vấn đề Campuchia đã khiến cho mối quan hệ giữa Việt Nam và các nước ASEAN từ lập trường đối thoại chuyển sang đối đầu. Các nước ASEAN thậm chí còn thực thi chính sách cô lập Việt Nam. Dù vậy, cũng từ chính những xung đột này đã khiến các lãnh đạo ASEAN và cả Việt Nam đều nhận ra, đây là lúc các nước Đông Nam Á cần xích lại với nhau, thể hiện tiếng nói của riêng mình, đồng thời tránh sự can thiệp từ bên ngoài. Và nút thắt lớn nhất cần giải quyết bấy giờ để đạt được mục tiêu trên là vấn đề Campuchia.

Năm 1986, Việt Nam tiến hành công cuộc đổi mới. "Tư duy đối thoại mới" hình thành, cách nhìn nhận với ASEAN cũng đã có chuyển biến. Đại hội VI tại Hà Nội xác định "phải tăng cường quan hệ với các nước Đông Nam Á". Cùng với việc tích cực tìm kiếm một giải pháp cho vấn đề Campuchia, Việt Nam cũng từng bước cải thiện quan hệ với các nước thành viên ASEAN và bày tỏ mong muốn trở thành láng giềng tốt của các nước Đông Nam Á.

Sau khi thỏa thuận khung về vấn đề Campuchia đạt được vào ngày 28/8/1990 và Hiệp định Paris về Campuchia được ký kết vào ngày 23/10/1991, lãnh đạo các nước ASEAN phản ứng rất tích cực, ngày càng ủng hộ việc Việt Nam gia nhập ASEAN. Tháng 11/1990, Tổng thống Indonesia Suharto trở thành vị Tổng thống đầu tiên của một nước thành viên ASEAN đến thăm Việt Nam. Từ ngày 24/10 – 1/11/1991, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã lần lượt thăm hữu nghị chính thức Indonesia, Thái Lan và Singapore. Tháng 7/1992, Việt Nam chính thức tham gia Hiệp ước Thân thiện và hợp tác, trở thành quan sát viên của ASEAN, tham dự các Hội nghị Bộ trưởng ASEAN (AMM) hằng năm.

[E] Từ mái nhà chung ASEAN, Việt Nam đã từng bước trưởng thành trên “sân chơi” hội nhập - Ảnh 3.

Tháng 10/1993, Tổng Bí thư Đỗ Mười viếng thăm các nước ASEAN và đưa ra lập trường bốn điểm mới đối với ASEAN, trong đó có nhấn mạnh Việt Nam chủ trương tăng cường hợp tác nhiều mặt với từng nước láng giềng cũng như với ASEAN với tư cách là một tổ chức khu vực, sẵn sàng gia nhập ASEAN vào một thời điểm thích hợp". Tiếp đó, trong chuyến thăm Indonesia tháng 4/1994, Chủ tịch nước Lê Đức Anh đã khẳng định rằng Việt Nam đang tích cực chuẩn bị để có thể sớm gia nhập ASEAN.

Có thể nói những nỗ lực ngoại giao trên đã làm thay đổi diện mạo quan hệ đối đầu ASEAN – Đông Dương sang hướng hòa dịu, tạo điều kiện cho quá trình đàm phán gia nhập ASEAN của Việt Nam được đẩy nhanh.

Ngày 17/10/1994, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm nộp đơn chính thức xin gia nhập ASEAN. Và tại hội nghị AMM lần thứ 27, các nước tuyên bố nhất trí đón nhận Việt Nam là thành viên của ASEAN. Ngày 28/7/1995, tại hội nghị AMM lần thứ 28, Việt Nam chính thức trở thành thành viên thứ 7 của tổ chức ASEAN.

[E] Từ mái nhà chung ASEAN, Việt Nam đã từng bước trưởng thành trên “sân chơi” hội nhập - Ảnh 6.

[E] Từ mái nhà chung ASEAN, Việt Nam đã từng bước trưởng thành trên “sân chơi” hội nhập - Ảnh 8.