Hội thảo khoa học cấp quốc gia về "Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới" - Ảnh: VGP/Đức Tuân
Sáng nay (1/11), tại Hà Nội, đã diễn ra Hội thảo khoa học cấp quốc gia về "Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".
Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương; Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đồng chủ trì Hội thảo với sự tham gia của lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các chuyên gia, nhà khoa học.
Nhiều kỹ thuật lập pháp hiện đại đã được tiếp thu và ứng dụng tại Việt Nam
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cho rằng, đây là sự kiện quan trọng, góp phần làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận, nhận diện vấn đề thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để thực hiện mục tiêu đưa thể chế và pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, đóng vai trò dẫn dắt phát triển đất nước.
Phó Thủ tướng Lê Thành Long phát biểu khai mạc Hội thảo - Ảnh: VGP/Đức Tuân
Theo Phó Thủ tướng, hệ thống thể chế, pháp luật là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia. Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước luôn đặc biệt quan tâm công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật, xác định đây là một trong ba đột phá chiến lược; đã ban hành, triển khai thực hiện hiệu quả nhiều chủ trương, đường lối, cơ chế, chính sách đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác xây dựng, thi hành pháp luật và đạt được nhiều kết quả quan trọng.
Đặc biệt, chúng ta đã ban hành Nghị quyết 27 về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Đây là những chủ trương mang tính lịch sử, định hướng cho sự phát triển của hệ thống pháp luật Việt Nam trong thời gian vừa qua và trong thời gian tới.
Theo Phó Thủ tướng, hệ thống thể chế, pháp luật là một yếu tố quan trọng quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia - Ảnh: VGP/Đức Tuân
Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh, Việt Nam đã thiết lập được khung cấu trúc pháp luật cơ bản, khá đầy đủ; hệ thống pháp luật cơ bản đáp ứng được nhu cầu điều chỉnh các quan hệ xã hội ở hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội với khoảng gần 300 luật, bộ luật, pháp lệnh cùng nhiều văn bản quy phạm pháp luật dưới luật khác đang còn hiệu lực.
Công tác xây dựng và thực thi pháp luật được đổi mới về cả tư duy, cách làm; chuyển từ tư duy có phần thiên về tập trung quản lý sang chủ động dẫn dắt, từ xử lý từng vụ việc sang kiến tạo hành lang pháp lý dài hạn. Nhiều cơ chế, chính sách đã được ban hành, kịp thời tháo gỡ nhiều "điểm nghẽn" trong hệ thống pháp luật, xử lý nhiều khó khăn, vướng mắc trong quá trình phát triển.
Các đại biểu tham dự Hội thảo - Ảnh VGP/Đức Tuân
Hệ thống pháp luật đã xác lập được sự phân tầng giữa các loại văn bản với trật tự thứ bậc hiệu lực pháp lý cơ bản rõ ràng, phù hợp, giúp xác lập trật tự pháp lý trong điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong xã hội, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp trong xây dựng, soạn thảo, thẩm định, thẩm tra văn bản quy phạm pháp luật.
Nhiều kỹ thuật lập pháp hiện đại đã được tiếp thu và ứng dụng tại Việt Nam như: Đánh giá tác động của chính sách; tham vấn ý kiến chuyên gia và người dân; bảo đảm tương thích với các điều ước quốc tế, có tính tới yếu tố hài hòa hóa với các thông lệ pháp luật tiến bộ ở các quốc gia trên thế giới, nhất là trong các lĩnh vực như pháp luật dân sự-kinh tế-thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ, cạnh tranh, bảo vệ dữ liệu cá nhân…
Tuy nhiên, công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật còn những hạn chế, bất cập. Một số chủ trương, định hướng của Đảng chưa được thể chế hóa kịp thời, đầy đủ, hoặc đã được thể chế hóa nhưng tính khả thi chưa cao; tư duy xây dựng pháp luật trong một số lĩnh vực còn thiên về quản lý; chất lượng xây dựng, hoàn thiện pháp luật chưa thực sự đáp ứng yêu cầu thực tiễn, chưa hực sự tạo môi trường thực sự thuận lợi để thúc đẩy đổi mới sáng tạo; phân cấp, phân quyền, chuyển đổi số trong xây dựng pháp luật còn bất cập, chưa được chú trọng đúng mức.
Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nội chính Trung ương phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo - Ảnh VGP/Kim Liên
Đặc biệt, trước yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới, hệ thống pháp luật hiện hành cần được rà soát, đánh giá để tiếp tục hoàn thiện cả về nội dung và cấu trúc theo hướng hiện đại, hợp lý, bảo đảm bao phủ được các ngành, lĩnh vực mới nổi và các xu hướng phát triển mới, góp phần xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, minh bạch, khả thi, mang tính kiến tạo, xây dựng môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân và doanh nghiệp.
Làm rõ căn cứ lý luận, nền tảng cho việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật
Trước bối cảnh và yêu cầu đó, tại Hội thảo hôm nay, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đề nghị các cơ quan, các chuyên gia, nhà khoa học tham gia, đóng góp ý kiến, đề xuất sáng kiến cho quá trình tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật; trong đó tập trung thảo luận, làm sáng tỏ một số nội dung quan trọng. Đó là làm rõ căn cứ lý luận, nền tảng cho việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.
"Những cơ sở lý luận xưa nay chúng ta sử dụng để xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam có điểm gì cần bổ sung, phát triển không?", Phó Thủ tướng đặt vấn đề.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh phát biểu tại Hội thảo - Ảnh VPG/Kim Liên
Đánh giá thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam hiện nay, trong đó làm rõ: Mức độ bao phủ các lĩnh vực của đời sống xã hội và sự phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; việc xác định đầy đủ các nguồn pháp luật hoặc hình thức pháp luật; việc phân định pháp luật thành các ngành, lĩnh vực; việc duy trì kỷ luật, kỷ cương và yêu cầu bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật; mối quan hệ giữa pháp luật quốc gia và pháp luật quốc tế; về kỹ thuật lập pháp, khả năng thi hành…
Cần xác định cụ thể phương hướng, giải pháp, lộ trình hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam để khắc phục những hạn chế, bất cập, xây dựng một cấu trúc hệ thống pháp luật hoàn thiện hơn để Nhà nước và các chủ thể phát huy đúng vai trò, vị trí, trách nhiệm trong tiến trình phát triển của đất nước.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu bế mạc Hội thảo - Ảnh VGP/Kim Liên
Chuyển mạnh từ tư duy pháp luật quản lý sang pháp luật kiến tạo
Tại hội thảo, các đại biểu đã tập trung làm sáng tỏ cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về thiết kế cấu trúc hệ thống pháp luật, đồng thời nhận diện nội hàm cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam phù hợp nhất với điều kiện cụ thể của Việt Nam; nhận diện rõ bối cảnh, tính cấp thiết và yêu cầu cần đáp ứng khi hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam trong kỷ nguyên mới;…
Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Nội chính Trung ương gợi mở 4 trọng tâm lớn, đó là: Chuyển mạnh từ tư duy pháp luật quản lý sang pháp luật kiến tạo; rà soát, hệ thống hóa, cắt giảm tầng nấc trung gian, xóa bỏ chồng chéo, hướng tới hệ thống pháp luật tinh gọn, thống nhất, minh bạch, dễ thực thi; đổi mới toàn diện quy trình xây dựng pháp luật theo hướng khoa học, minh bạch, ngăn chặn lợi ích nhóm; đổi mới mạnh mẽ công tác thi hành pháp luật, gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng với thi hành pháp luật, để thiết lập "vòng đời pháp luật hoàn chỉnh".
Đồng thời, đồng chí Phan Đình Trạc đưa ra các định hướng cụ thể nhằm hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật, trong đó có việc xác định rõ vị trí của các văn bản luật, lấy Hiến pháp và một số bộ luật cơ bản làm trung tâm; nghiên cứu giảm bớt tầng nấc văn bản quy phạm; thúc đẩy các lĩnh vực pháp luật mới về kinh tế số, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn; hiện đại hóa kỹ thuật lập pháp, ứng dụng công nghệ trong quy trình xây dựng pháp luật...
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, Bộ Tư pháp và Ban Tổ chức Hội thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến chỉ đạo của đồng chí Trưởng Ban Nội chính Trung ương và sẽ quyết tâm, nỗ lực triển khai hiệu quả chỉ đạo của đồng chí, góp phần xây dựng hệ thống pháp luật Việt Nam thực sự có chất lượng, hiện đại, đồng bộ, tiệm cận chuẩn mực và thông lệ quốc tế tiên tiến, phù hợp với thực tiễn đất nước; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, hướng tới hai mục tiêu chiến lược của đất nước ta trong kỷ nguyên mới.
Phát biểu bế mạc hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, kết quả của Đề án hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật chính là bản thiết kế, là tư tưởng lý luận dẫn dắt mở đường cho thực tiễn để xây dựng quy hoạch tổng thể cho việc xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật với tầm nhìn dài hạn, vừa quản lý, vừa dẫn dắt, thúc đẩy, kiến tạo cho sự phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Trên cơ sở quy hoạch tổng thể đó và từ yêu cầu phát triển đất nước, góp phần hoàn thiện đề án định hướng lập pháp cho nhiệm kỳ Quốc hội 16 giai đoạn 2026-2031 xác định danh mục các luật mà Quốc hội xem xét thông qua mới rồi sửa đổi, bổ sung trong cả một nhiệm kỳ.
Đức Tuân - Kim Liên
