Chiều 25/11, Diễn đàn ứng dụng khoa học, công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai đã được tổ chức nhằm tăng cường năng lực phòng chống thiên tai và nâng cao hiệu quả cảnh báo sớm từ đó đề xuất giải pháp phù hợp trong bối cảnh chính quyền hai cấp.
Ứng dụng khoa học kỹ thuật để xây dựng các mô phỏng cảnh báo
Phát biểu khai mạc, ông Cao Đức Phát - Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai cho biết, những năm qua, Việt Nam liên tiếp hứng chịu nhiều trận bão, lũ trên diện rộng với mức độ nghiêm trọng và nhiều chỉ số mang tính lịch sử.
Ông Cao Đức Phát - Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Cộng đồng Phòng, tránh thiên tai.
"Trong ứng phó với thiên tai, công tác dự phòng luôn mang lại hiệu quả cao nhất. Trong dự phòng, trụ cột quan trọng là giám sát, cảnh báo và dự báo sớm. Nhiều năm qua, Nhà nước ta, với sự tham gia của các bộ, ngành và địa phương, đã đầu tư nâng cao năng lực giám sát và cảnh báo sớm, đạt được nhiều tiến bộ, đặc biệt trong dự báo và cảnh báo bão", ông Phát nói.
Tuy nhiên, do thiên tai khó lường và có rất nhiều loại hình nên công tác giám sát, cảnh báo vẫn còn nhiều bất cập so với yêu cầu thực tế. Mặt khác, sự tiến bộ của khoa học- công nghệ đang mở ra nhiều cơ hội trong dự báo, cảnh báo, nhất là công nghệ số và gần đây là ứng dụng AI. Ngoài quan sát vệ tinh, hiện có nhiều ứng dụng đo mưa, cảm biến tự động đo nhiệt độ, gió, mực nước, lưu tốc, độ mặn, độ dịch chuyển của khối đất đá đang được triển khai.
Điều này có thể giúp tích hợp thông tin nhanh hơn, làm cơ sở cho mô phỏng, dự báo sát hơn với từng địa bàn, từng cấp độ; đồng thời truyền tải thông tin kịp thời, chính xác đến người dân. Những công nghệ này chỉ phát huy hiệu quả khi đi cùng đầu tư thiết bị quan trắc, hệ thống cảnh báo và một bộ máy vận hành ổn định, được duy trì lâu dài.
Ông Cao Đức Phát cho biết: "Khi cả nước đang hướng về miền Trung để hỗ trợ đồng bào vượt qua khó khăn, đây cũng là thời điểm cần suy nghĩ sâu hơn về việc ứng dụng khoa học kỹ thuật để xây dựng các mô phỏng cảnh báo. Cụ thể như mưa 300mm, 500mm hay 700mm sẽ gây ngập đến đâu, trong tình huống mất điện, mất sóng, cán bộ cơ sở vẫn có thể dựa vào thông tin đầu vào để hướng dẫn người dân chủ động ứng phó".
Tại diễn đàn, ông Đặng Công Hưởng - Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh vai trò then chốt của cảnh báo sớm trong đảm bảo an toàn đê điều và đời sống của người dân, nhất là khi biến đổi khí hậu đang làm gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan.
Ông Đặng Công Hưởng - Phó Giám đốc Sở NN&MT tỉnh Bắc Ninh.
Ông Hưởng chia sẻ: "Bắc Ninh nằm ở vùng hạ lưu sông Hồng - Thái Bình, nơi giao thoa của nhiều dòng sông lớn như sông Cầu, sông Thương, sông Lục Nam, sông Đuống. Địa hình đặc thù giúp tỉnh phát triển mạnh công nghiệp - đô thị nhưng cũng khiến khu vực luôn trong tình thế chịu áp lực lớn từ mưa lũ, triều cường và úng ngập".
Ông Hưởng cho rằng những hình thái mưa lũ bất thường năm sau cao hơn năm trước, vượt xa quy luật lịch sử, cho thấy phương thức ứng phó truyền thống "trông trời, trông nước" không còn đủ. "Chúng ta buộc phải chuyển mạnh sang tư duy chủ động, dựa trên dữ liệu và công nghệ", ông nói.
Bắc Ninh đặt mục tiêu tiếp tục rà soát toàn diện hệ thống đê điều, hồ đập, trạm bơm, xác định điểm xung yếu để ưu tiên đầu tư. Tỉnh cũng đẩy mạnh hợp tác với các bộ ngành trung ương, viện nghiên cứu và doanh nghiệp công nghệ để triển khai quan trắc, mô phỏng, dự báo, cảnh báo liên hồ chứa và hệ thống tiêu, đồng thời hình thành mạng lưới kết nối thường xuyên giữa nhà quản lý nhà khoa học, doanh nghiệp, cộng đồng.
Hơn 85.099 tỷ đồng thiệt hại do thiên tai
Ông Nguyễn Tôn Quân - Phó Trưởng phòng Quản lý thiên tai cộng đồng và Truyền thông (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai) cho biết: Năm 2025, mưa lớn cực đoan gây lũ vượt lịch sử trên hơn 13 tuyến sông và ngập lụt nghiêm trọng tại nhiều đô thị từ Bắc Bộ đến Tây Nguyên, tạo nên tình trạng "bão chồng bão, lũ chồng lũ". Lũ đặc biệt lớn được ghi nhận tại 19 trạm thuộc 11 tỉnh, trong đó Bắc Ninh, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Cao Bằng xuất hiện nhiều điểm vượt mức lịch sử.
Ông Nguyễn Tôn Quân - Phó Trưởng phòng Quản lý thiên tai cộng đồng và Truyền thông (Cục Quản lý Đê điều và Phòng, chống thiên tai).
Tính đến ngày 24/11/2025, thiên tai trên cả nước đã làm 409 người chết, mất tích, 727 người bị thương; 3.714 nhà bị sập, đổ, trôi, 333.583 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 553.417 ha lúa, hoa màu và 376.792 ha cây trồng khác bị ngập úng, thiệt hại.
50.237 con gia súc, 6.965.439 con gia cầm bị chết, cuốn trôi; 197.343 lồng bè và 58.946ha thủy sản bị thiệt hại; 668.160 km đê, kè, kênh mương bị thiệt hại; 100,1km bờ sông, bờ biển bị sạt lở; 744 km đường giao thông bị thiệt hại với tổng khối lượng đất đá bị sạt lở là 14,5 triệu m3... Tổng thiệt hại ước tính trên 85.099 tỷ đồng, tương đương khoảng 93% so với cùng kỳ năm 2024.
Theo ông Nguyễn Tôn Quân, nhiệm vụ cấp thiết trong thời gian tới là thực hiện nghiêm Chỉ thị 42 của Ban Bí thư, Luật Phòng, chống thiên tai và các văn bản hướng dẫn; đồng thời lồng ghép nội dung phòng chống thiên tai vào quy hoạch phát triển ngành, vùng.
Chúng ta cần xem xét điều chỉnh các quy chuẩn xây dựng hạ tầng để nâng cao khả năng chống chịu trước thiên tai, nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo bằng việc mở rộng mạng lưới trạm đo mưa và cải thiện dự báo mưa lớn.
Bên cạnh hoàn thiện bản đồ phân vùng rủi ro thiên tai đến từng thôn, bản, công tác rà soát, sắp xếp và di dời người dân khỏi các khu vực có nguy cơ sạt lở, lũ quét, ngập sâu phải được triển khai quyết liệt, gắn với việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng thuận thiên và bền vững hơn.
"Các tuyến đê, hồ chứa và hạ tầng phòng chống thiên tai cần được ưu tiên đầu tư, tu bổ, nâng cấp, cũng như điều chỉnh quy trình vận hành hồ chứa theo hướng dành đủ dung tích cắt lũ cho hạ du", ông Quân nhấn mạnh.
Ông đề nghị tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng, mở rộng hợp tác quốc tế, ứng dụng khoa học - công nghệ và chuyển đổi số trong giám sát thiên tai thời gian thực. Đồng thời, huy động các nguồn lực khắc phục hậu quả theo hướng bền vững hơn, giúp người dân nhanh chóng phục hồi sau thiên tai.
