Chiều 16/6, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với các bộ, ngành, địa phương về công tác giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Phó Thủ tướng nêu rõ, Quốc hội đã thống nhất chủ trương tách giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng để chủ động và kịp thời triển khai. Việc này được giao cho Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các địa phương tổ chức thực hiện.
Theo Phó Thủ tướng, việc triển khai dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là một nhiệm vụ chiến lược, có ý nghĩa lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội và kết nối liên vùng. Do đó, công tác chuẩn bị, đặc biệt là giải phóng mặt bằng, cần được tiến hành một cách khẩn trương, bài bản và đúng quy định.
Chỉ đạo của Bộ Chính trị, Đảng ủy Chính phủ và Thường trực Chính phủ là trong tháng 8/2025 phải triển khai được công tác giải phóng mặt bằng, trong đó có cả vấn đề tái định cư, như là bước khởi động dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.
"Thời gian không còn nhiều, các bộ, ngành và địa phương phải có kế hoạch cụ thể, chi tiết về tiến độ, công việc, đồng thời báo cáo rõ những khó khăn còn tồn tại để kịp thời xử lý", Phó Thủ tướng nói và nhấn mạnh các địa phương là lực lượng chủ lực trong thực hiện dự án giải phóng mặt bằng.
Tuy nhiên, để địa phương làm được, cần bảo đảm đầy đủ điều kiện pháp lý và kỹ thuật, đặc biệt là các nội dung thuộc thẩm quyền của Trung ương như chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất lúa, quy hoạch hạ tầng... "nếu thấy còn vướng thì phải báo cáo ngay để tháo gỡ".
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết Bộ đã rà soát, bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng để các địa phương xây dựng kế hoạch, triển khai tái định cư và công tác bồi thường - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các bộ, ngành liên quan cần hướng dẫn, làm rõ các thủ tục liên quan đến đền bù, tái định cư, bố trí khu dân cư mới… để bảo đảm quá trình vận động, di dời người dân được thuận lợi, đồng thuận.
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, theo Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội, dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có chiều dài 1.541 km, điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TPHCM), đi qua 20 tỉnh, thành phố. Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, số địa phương còn lại là 15.
Quy mô dự án gồm 23 ga, trong đó có 5 ga hàng hóa. Nhu cầu sử dụng đất sơ bộ khoảng 10.827 ha. Dự kiến khoảng 120.836 hộ dân phải tái định cư.
Trong Nghị quyết 106/NQ-CP Kế hoạch triển khai chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, ngày 23/4/2025, Chính phủ giao Bộ Xây dựng rà soát, bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng để địa phương xây dựng kế hoạch, triển khai tái định cư và công tác bồi thường. Tính đến nay, Bộ đã bàn giao hồ sơ cho 20 địa phương.
Các địa phương nơi dự án đi qua phải khẩn trương lập kế hoạch chi tiết, chủ động ứng vốn ngân sách địa phương để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng trước ngày 1/7/2025.
Tính đến thời điểm ngày 12/6/2025, UBND các tỉnh, thành phố đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị phụ trách giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, mới có 1/20 địa phương (Ninh Bình) lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng; 5/20 địa phương (Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Ninh Bình) hoàn thành rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư; 1/20 địa phương (TP. Huế) lập kế hoạch triển khai.
Bộ Xây dựng kiến nghị các địa phương tập trung rà soát, điều chỉnh quy hoạch đô thị – nông thôn, kế hoạch sử dụng đất, xác định vị trí và lập dự án xây dựng khu tái định cư…
Theo kế hoạch, các địa phương được yêu cầu hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cơ bản trước tháng 12/2026 để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công.
Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chủ trì thực hiện tiểu dự án di dời các công trình điện từ 110 kV trở lên, hoàn thành trước tháng 12/2026.
Lãnh đạo một số bộ, ngành, địa phương phát biểu tại hội nghị - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Tại cuộc họp, các địa phương đã báo cáo tiến độ chuẩn bị và kiến nghị tháo gỡ hàng loạt vướng mắc nhằm đẩy nhanh quá trình giải phóng mặt bằng và tái định cư.
Tỉnh Bình Định đề nghị Bộ Xây dựng và đơn vị tư vấn làm việc cụ thể để xác định hướng tuyến chính thức, tránh các khu dân cư mới tái định cư và di tích lịch sử; kiến nghị áp dụng cơ chế bồi thường theo quy định địa phương và được Trung ương hỗ trợ vốn.
Lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa cho biết đã chuẩn bị 39 khu tái định cư, trong đó nhiều khu đã hoàn tất thiết kế hoặc quy hoạch chi tiết; đề xuất được phép ứng vốn giải phóng mặt bằng để làm hạ tầng tái định cư, sau đó hoàn trả bằng chi phí đền bù.
Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền cho biết thành phố sẵn sàng ứng ngân sách để triển khai sớm dự án giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư; đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hoặc Thường Tín, nơi có điều kiện giải phóng mặt bằng thuận lợi, để khởi động dự án vào ngày 19/8/2025.
Trong khi đó, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường cho biết Thành phố đã khảo sát khoảng 200 trường hợp cần tái định cư và bố trí tại các nền, căn hộ sẵn có; kiến nghị tích hợp mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD) tại ga Thủ Thiêm và bãi đậu tàu 60,5 ha để khai thác hiệu quả hạ tầng đường sắt.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ghi nhận các tỉnh làm tốt như Thanh Hóa, Phú Yên, Bình Thuận, Ninh Bình, Hà Tĩnh; đồng thời yêu cầu các địa phương chậm trễ phải giải trình rõ nguyên nhân và cam kết tiến độ cụ thể.
Trao đổi về những vấn đề đặt ra trong công tác giải phóng mặt bằng tại địa phương, lãnh đạo các bộ, ngành thống nhất cho rằng tái định cư phải đi trước một bước để bảo đảm an sinh cho người dân và tiến độ dự án.
Đồng tình với ý kiến của Thứ trưởng Bùi Xuân Dũng, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Minh Ngân thông tin thêm, theo Luật Đất đai năm 2024, toàn bộ thẩm quyền về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đã được giao cho địa phương. Việc lập khung chính sách giải phóng mặt bằng chung cho toàn tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam không còn cần thiết, vì sẽ làm chậm tiến độ và tăng thủ tục hành chính.
Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang hoàn thiện dự thảo nghị quyết của Chính phủ về quy hoạch sử dụng đất, nhằm xử lý khó khăn trong trường hợp quy hoạch tỉnh chưa cập nhật kịp. Theo đó, cho phép các địa phương được sử dụng các chỉ tiêu đất đai theo nhu cầu dự án đã được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư.
Bên cạnh đó, Bộ Xây dựng sẽ phối hợp với Bộ Tài chính tổng hợp nhu cầu vốn từ các địa phương để bố trí vốn ngân sách Trung ương phù hợp. Trường hợp địa phương có khả năng cân đối vốn, có thể sử dụng nguồn lực địa phương kết hợp vốn Trung ương. Với những địa phương khó khăn, Bộ Tài chính sẽ báo cáo Thủ tướng để trình Quốc hội xem xét bổ sung.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ghi nhận các ý kiến đóng góp và nhấn mạnh tinh thần chủ động, phân cấp cho các địa phương là hoàn toàn đúng theo luật và Nghị quyết 172 của Quốc hội. Mỗi địa phương phải thành lập Ban chỉ đạo, chuẩn bị kỹ phương án tái định cư, rà soát lại quy hoạch, xác định quỹ đất, vị trí và lập dự án cụ thể.
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định, dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là một dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương - Ảnh: VGP/Minh Khôi
Địa phương là chủ lực, các bộ, ngành theo sát, đồng hành
Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng làm việc trực tiếp với từng địa phương để rà soát thực địa, đặc biệt lưu ý những tuyến đi qua vùng lõi rừng tự nhiên, di sản văn hóa, khu vực quốc phòng - an ninh hay vùng có dân cư đông đúc. Dù mới ở bước xác định hướng tuyến trên bản đồ, các địa phương phải chủ động nắm bắt nhu cầu, xác định chính xác diện tích đất, phương án tái định cư, để lập phương án cụ thể.
Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Tư pháp để sớm hoàn thiện Nghị quyết của Chính phủ, tháo gỡ vướng mắc về quy hoạch phát sinh sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Phó Thủ tướng cũng lưu ý, cùng với việc Chính phủ thực hiện điều chỉnh quy hoạch tổng thể, các địa phương phải đồng thời tiến hành điều chỉnh quy hoạch tỉnh, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết quanh các nhà ga nhằm tối ưu hóa kết nối giao thông, thương mại, dịch vụ, tạo không gian phát triển đô thị hiện đại, đa tầng, tích hợp.
Về nguồn lực tài chính, Phó Thủ tướng khẳng định, dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là một dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương. Bộ Tài chính phải có hướng dẫn cụ thể, gửi 15 tỉnh, thành phố có liên quan để triển khai.
Trong bối cảnh chưa hoàn chỉnh hồ sơ chi tiết, các địa phương được phép tạm thời gửi đề xuất phần tái định cư trước để được cấp vốn, đồng thời chủ động ứng vốn triển khai. Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng phối hợp chặt chẽ, tiếp nhận đề xuất từ các địa phương, không để xảy ra tình trạng "đùn đẩy trách nhiệm" giữa các bộ.
Đối với các địa phương, Phó Thủ tướng nêu rõ, toàn bộ trách nhiệm tổ chức thực hiện phải giao cho cấp tỉnh, với sự tham gia trực tiếp của các sở, ngành. Mỗi tỉnh phải thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh và tổ giúp việc, trực tiếp điều hành triển khai dự án. Trong quá trình thực hiện, tỉnh có thể phân cấp cho xã làm việc cụ thể, nhưng phải chịu trách nhiệm trước Trung ương.
Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương khẩn trương thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ được giao; đặc biệt là hoàn thiện hồ sơ, chuẩn bị đủ điều kiện để khởi động, khởi công, động thổ một số hạng mục, công trình thuộc dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam.
Minh Khôi
