Sau 10 năm kể từ khi Chính phủ ban hành Nghị định số 88/2014/NĐ-CP ngày 26/9/2014, quy định về dịch vụ xếp hạng tín nhiệm, bức tranh toàn cảnh của ngành này tại Việt Nam đã hoàn thiện. Quyết định số 507/QĐ-TTg phê duyệt quy hoạch giới hạn tối đa 5 doanh nghiệp được cấp phép đã định hình một thị trường có tính tập trung cao.
Đến nay, cả 5 giấy phép đã được trao cho: CTCP FiinRatings (FiinRatings), CTCP Sài Gòn Phát Thịnh Ratings (Saigon Ratings), CTCP Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating), CTCP Xếp hạng Tín nhiệm S&I (S&I Ratings) và gần đây nhất là CTCP Xếp hạng tín nhiệm Thiên Minh (TVS Rating).
Một đặc điểm chung dễ nhận thấy là cơ cấu cổ đông của cả 5 đơn vị này đều có sự tham gia sâu rộng của các ngân hàng, công ty chứng khoán lớn trong nước và các tổ chức xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới. Sự hậu thuẫn này không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính, dữ liệu mà còn định hình lợi thế cạnh tranh riêng cho từng doanh nghiệp.
FiinRatings và kế hoạch S&P Global thâu tóm cổ phần
FiinRatings, tiền thân là CTCP StoxPlus thành lập từ năm 2008, là một trong những đơn vị có lịch sử lâu đời nhất trong lĩnh vực cung cấp dữ liệu tài chính tại Việt Nam. Doanh nghiệp này được Bộ Tài chính cấp phép hoạt động xếp hạng tín nhiệm vào ngày 20/3/2020.
Hiện tại, FiinRatings có vốn điều lệ 25 tỷ đồng, trong đó CTCP FiinGroup Việt Nam nắm giữ gần như tuyệt đối. FiinRatings nhận được sự hỗ trợ kỹ thuật từ S&P Global Ratings và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB). Đáng chú ý, có thông tin S&P Global Ratings sẽ sở hữu 43,4% cổ phần của FiinRatings, dự kiến hoàn tất trước ngày 30/06/2025 sau khi được cơ quan quản lý phê duyệt.
FiinRatings cũng là đơn vị duy nhất tại Việt Nam được Tổ chức Trái phiếu Khí hậu (CBI) ủy quyền xác nhận Trái phiếu xanh theo tiêu chuẩn quốc tế.
Saigon Ratings: Đơn vị được cấp phép đầu tiên
Dù không phải thành lập sớm nhất, Saigon Ratings lại là tổ chức được Bộ Tài chính cấp phép hoạt động đầu tiên vào tháng 7/2017. Doanh nghiệp được thành lập ngày 30/7/2015, có vốn điều lệ 50 tỷ đồng.
Cơ cấu cổ đông của Saigon Ratings tập trung chủ yếu vào ông Phùng Xuân Minh, người đang giữ chức Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc. Ông Minh nắm giữ 77,5% vốn điều lệ. Saigon Ratings nhận được sự hợp tác chuyên môn từ Fitch Learning (cùng hệ sinh thái với Fitch Ratings) và hỗ trợ tài chính từ ADB.
VIS Rating: Liên doanh quy tụ Moody’s và loạt định chế tài chính lớn
VIS Rating là doanh nghiệp có vốn điều lệ lớn nhất ngành, đạt hơn 103 tỷ đồng. Được cấp phép ngày 18/9/2023, VIS Rating hoạt động theo mô hình liên doanh giữa Moody’s Singapore Pte. Ltd. và một nhóm các định chế tài chính hàng đầu Việt Nam.
Moody’s hiện nắm giữ 49% vốn. Phần còn lại thuộc về các tên tuổi lớn trên thị trường vốn như Dragon Capital, Chứng khoán VNDIRECT (VNDS), Chứng khoán ACB (ACBS), Chứng khoán VPS, và Công ty Quản lý nợ và Khai thác tài sản Nam A Bank. Sự tham gia của Moody’s mang lại cho VIS Rating quyền truy cập vào hệ thống dữ liệu toàn cầu, tạo ra lợi thế trong việc phân tích chuyên sâu.
S&I Ratings: Dấu ấn từ hệ sinh thái SSI
S&I Ratings là "tân binh" thứ tư của thị trường, được cấp phép hoạt động vào tháng 8/2024 và có liên hệ mật thiết với hệ sinh thái của CTCP Chứng khoán SSI. Doanh nghiệp được thành lập ngày 14/3/2022 với vốn điều lệ 30 tỷ đồng.
Ban đầu, các pháp nhân liên quan đến SSI nắm giữ cổ phần chi phối. Tuy nhiên, theo công bố mới nhất, cơ cấu cổ đông đã có sự thay đổi với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư tổ chức và cá nhân, trong đó có Công ty TNHH Tư vấn NDH do ông Nguyễn Duy Hưng làm Chủ tịch. Với sự hậu thuẫn từ công ty chứng khoán lớn nhất Việt Nam, S&I Ratings được thừa hưởng lợi thế về cơ sở dữ liệu và mạng lưới khách hàng.
TVS Rating: Mảnh ghép cuối cùng
CTCP Xếp hạng tín nhiệm Thiên Minh (TVS Rating) là doanh nghiệp thứ năm và cũng là cuối cùng được cấp phép hoạt động theo quy hoạch. Được cấp phép vào cuối năm 2024, công ty có liên quan đến hệ sinh thái của CTCP Chứng khoán Thiên Việt (TVS).
TVS Rating được thành lập ngày 14/08/2020 với vốn điều lệ 21,5 tỷ đồng. Chủ tịch HĐQT là ông Nguyễn Trung Hà, cũng là Chủ tịch của TVS. Việc được cấp phép muộn nhất khiến TVS Rating chưa có nhiều hoạt động xếp hạng nổi bật trên thị trường.
Cán cân quyền lực trên thị trường xếp hạng tín nhiệm?
Xét về số lượng hợp đồng đã thực hiện, các đơn vị được cấp phép sớm như Saigon Ratings và FiinRatings đang chiếm ưu thế. Theo thông tin công bố, Saigon Ratings đã thực hiện tổng cộng 136 lần xếp hạng (bao gồm xếp hạng lần đầu và giám sát). FiinRatings theo sau với 103 lần xếp hạng tín nhiệm.
VIS Rating, dù mới hoạt động hơn một năm, cũng đã thực hiện được 20 lần xếp hạng. Trong khi đó, S&I Ratings đã có 2 lần xếp hạng lần đầu được công bố.
Sự hình thành "thế chân vạc" với 5 doanh nghiệp, mỗi đơn vị đều có sự hậu thuẫn từ những tên tuổi lớn, cho thấy mức độ cạnh tranh trên thị trường xếp hạng tín nhiệm sẽ ngày càng gia tăng. Điều này được kỳ vọng sẽ thúc đẩy tính minh bạch và sự phát triển chuyên nghiệp của thị trường vốn, đặc biệt là thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam.
