Những con số biết nói
Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ, dự báo của Statista cho thấy doanh thu có thể đạt 11,29 tỷ USD vào cuối năm 2025. Đóng góp vào sự phát triển này là sức mua lớn từ nhóm người tiêu dùng trẻ, những người đang dành nhiều thời gian trên các nền tảng số như TikTok Shop, Shopee hay Lazada.
Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi là một thực tế đáng chú ý về hành vi tiêu dùng. Một nghiên cứu được công bố tại Hội thảo Quốc tế lần thứ 25 về Kinh doanh điện tử (ICEB 2025) do nhóm nghiên cứu từ Đại học FPT thực hiện đã chỉ ra một nghịch lý. Khảo sát trên 301 người tiêu dùng trẻ với độ tuổi trung bình là 23 cho thấy, có tới 57,7% các quyết định mua hàng tức thời bị tác động trực tiếp bởi các gợi ý được cá nhân hóa.
Những đề xuất sản phẩm dựa trên lịch sử tìm kiếm, lượt xem hay tương tác trước đó giúp quá trình mua sắm trở nên nhanh chóng, thuận tiện và tạo ra cảm giác thích thú cho người dùng. Minh Anh, 22 tuổi tại Hà Nội, một người thường xuyên mua sắm thời trang trực tuyến cho biết, nhiều khi cô chỉ mở ứng dụng để xem nhưng các gợi ý sản phẩm phù hợp xuất hiện liên tục khiến cô quyết định mua ngay mà không có nhiều thời gian cân nhắc. Con số gần 60% phản ánh mức độ ảnh hưởng của thuật toán cá nhân hóa đến việc chi tiêu thiếu kiểm soát của một bộ phận không nhỏ người dùng trẻ.
Bài toán giữa lợi nhuận và lòng tin
Công nghệ cá nhân hóa rõ ràng là một công cụ hữu hiệu giúp các sàn thương mại điện tử và nhà bán hàng gia tăng doanh số. Việc phân tích dữ liệu người dùng để đưa ra những sản phẩm phù hợp giúp rút ngắn hành trình ra quyết định của khách hàng, từ đó tối ưu hóa tỷ lệ chuyển đổi. Tuy nhiên, việc khai thác dữ liệu này cũng làm dấy lên những lo ngại về quyền riêng tư.
Theo ông Nguyễn Quyết Tiến, đại diện nhóm nghiên cứu, nếu doanh nghiệp chỉ tập trung vào việc bán hàng mà thiếu minh bạch trong việc sử dụng dữ liệu, họ có thể sẽ đánh mất niềm tin từ chính nhóm khách hàng trẻ, vốn là những người am hiểu công nghệ.
Vấn đề này càng trở nên quan trọng khi các quy định về bảo mật thông tin ngày càng được chú trọng. Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân đã có hiệu lực, yêu cầu các doanh nghiệp phải có trách nhiệm rõ ràng trong việc thu thập, xử lý và bảo vệ thông tin của người dùng. Do đó, việc xây dựng một cơ chế minh bạch, cho phép người dùng kiểm soát dữ liệu của mình không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc.
Đối với doanh nghiệp, thách thức hiện nay là tìm ra điểm cân bằng. Cần có một chiến lược vừa khai thác được hiệu quả của công nghệ cá nhân hóa để thúc đẩy kinh doanh, vừa phải đảm bảo tuân thủ pháp luật và xây dựng được lòng tin bền vững nơi khách hàng. Sự minh bạch về dữ liệu sẽ là yếu tố then chốt để giữ chân người tiêu dùng trong dài hạn.
