Vận dụng sáng tạo giá trị của Tuyên ngôn Độc lập vào phát triển ĐBSCL thực sự là "trụ đỡ chiến lược" an ninh lương thực, đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu và hội nhập quốc tế - Ảnh: VGP/LS
Tinh thần Tuyên ngôn: Giá trị vượt thời gian
Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS. Nguyễn Xuân Phong, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia khu vực IV nhấn mạnh: "Trải qua các giai đoạn lịch sử, từ kỷ nguyên độc lập, tự do đến kỷ nguyên đổi mới và phát triển, những giá trị của Tuyên ngôn Độc lập luôn là nguồn động lực tinh thần vô giá của dân tộc. Ngày nay, khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình, vận dụng những giá trị này càng có ý nghĩa thời đại sâu sắc".
Theo ông Phong, "kỷ nguyên vươn mình" không chỉ là một khẩu hiệu mà là thời kỳ lịch sử đặc biệt, đánh dấu sự chuyển đổi về chất. Đó là từ việc giành và bảo vệ độc lập sang thực thi chủ quyền quốc gia một cách trọn vẹn, hướng đến thịnh vượng và hạnh phúc nhân dân. Đây là giai đoạn dân tộc ta hiện thực hóa khát vọng lớn: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, sánh vai cùng các cường quốc năm châu.
Ông khẳng định: Tuyên ngôn Độc lập không chỉ là văn kiện khai sinh một quốc gia, mà còn là nền tảng pháp lý và đạo lý cho sự phát triển bền vững. Tinh thần 'tự lực, tự cường' từng giúp chúng ta giành thắng lợi trong chiến tranh giải phóng, nay trở thành động lực nội sinh mạnh mẽ nhất cho những đột phá về kinh tế, khoa học công nghệ trong thời kỳ mới.
Những 'điểm nghẽn' và thách thức hiện hữu
Nhìn vào thực tiễn phát triển của ĐBSCL, PGS.TS. Nguyễn Xuân Phong cho rằng, bên cạnh những thành tựu quan trọng trong 80 năm qua, vùng đất này đang đối mặt nhiều thách thức lớn liên quan trực tiếp đến chất lượng cuộc sống – yếu tố cốt lõi mà Tuyên ngôn Độc lập hướng đến với giá trị "hạnh phúc".
Các vấn đề nổi bật gồm: Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, cơ sở hạ tầng thiếu đồng bộ, sản xuất nông nghiệp manh mún và thiếu bền vững, thu nhập bình quân đầu người thấp, nguy cơ về an ninh nguồn nước.
Những thách thức này không tồn tại riêng lẻ mà đan xen, tạo thành các "điểm nghẽn" lớn cho phát triển bền vững: Thu nhập bình quân thấp; bất bình đẳng gia tăng, chênh lệch thu nhập giữa nhóm hộ giàu và nghèo ở ĐBSCL năm 2020 là 7 lần, đến 2022 còn 6,3 lần. Tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi lao động năm 2022 đạt 2,76%, cao hơn mức trung bình cả nước là 0,42%.
Trong lĩnh vực y tế, tỷ lệ bác sĩ trên 1 vạn dân năm 2023 của vùng chỉ đạt 7,6, thấp hơn nhiều so với mức trung bình cả nước 12,5. Nhiều địa phương thiếu bác sĩ chuyên môn cao, người dân ở vùng sâu, vùng xa khó tiếp cận dịch vụ y tế kịp thời.
Nước sạch vẫn là bài toán nan giải khi mà toàn vùng còn hơn 50.000 hộ thiếu nước sạch, phải dùng biện pháp tạm thời cho sinh hoạt. Giáo dục cũng gặp khó vì thiếu giáo viên, các chỉ số phát triển giáo dục thấp hơn trung bình cả nước.
PGS.TS. Nguyễn Xuân Phong: Bên cạnh những thành tựu quan trọng trong 80 năm qua, ĐBSCL đang đối mặt nhiều thách thức lớn liên quan trực tiếp đến chất lượng cuộc sống - Ảnh: VGP/LS
PGS.TS. Nguyễn Quốc Dũng, Giám đốc Học viện Chính trị khu vực II, chỉ ra: Đưa tinh thần của Tuyên ngôn Độc lập vào chính sách phát triển, đối ngoại và xây dựng văn hóa chính trị là cách thiết thực nhất để bảo vệ thành quả cách mạng, lan tỏa giá trị nhân văn, truyền cảm hứng yêu nước và khát vọng vươn lên cho các thế hệ.
Ông nhấn mạnh, Tuyên ngôn Độc lập không chỉ là ký ức lịch sử, mà là kim chỉ nam cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thế kỷ 21 – giai đoạn hội nhập sâu, thời cơ và thách thức đan xen, đòi hỏi tinh thần dân tộc và trí tuệ Việt Nam phải được phát huy mạnh mẽ.
Cùng quan điểm, PGS.TS. Trần Minh Trưởng (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) cũng phân tích: Cho dù thế giới biến đổi thế nào, nhu cầu về hòa bình và độc lập dân tộc của Việt Nam vẫn không thay đổi. Chúng ta phải phát huy sức mạnh dân tộc kết hợp sức mạnh thời đại, thực hiện tư tưởng 'lấy dân làm gốc', khơi dậy khát vọng, ý chí đồng lòng để bảo vệ độc lập, tự do và hạnh phúc.
Nhìn lại 80 năm dưới ánh sáng Tuyên ngôn Độc lập, vùng đất "chín rồng" đã vươn lên mạnh mẽ: từ mảnh đất chịu nhiều tổn thất chiến tranh, nay trở thành trung tâm sản xuất lương thực, thực phẩm, thủy sản, trái cây lớn nhất cả nước: Đóng góp 50% sản lượng lúa, hơn 90% lượng gạo xuất khẩu, 60% sản lượng trái cây toàn quốc.
ĐBSCL thực sự là "trụ đỡ chiến lược" bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu và hội nhập quốc tế.
Tuy vậy, quy mô kinh tế vùng vẫn nhỏ, năng suất lao động thấp, sản xuất nông nghiệp manh mún, thiếu liên kết chuỗi giá trị; công nghiệp chế biến còn yếu; hạ tầng giao thông và logistics chưa đáp ứng; tác động biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt với sạt lở, xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt và di cư lao động gia tăng.
Định hướng chiến lược từ giá trị Tuyên ngôn Độc lập
Phát biểu tổng kết hội thảo, PGS.TS. Hoàng Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) khẳng định: Hội thảo góp phần làm rõ tầm vóc lịch sử, giá trị lý luận và thực tiễn trường tồn của Tuyên ngôn Độc lập trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Nhận thức và phát huy các giá trị ấy càng trở nên cấp thiết.
Theo đó, các tham luận đề xuất nhiều giải pháp chiến lược cho ĐBSCL, như kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn với chủ nghĩa xã hội, giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng – an ninh, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân.
Đó là, phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, kết hợp sức mạnh thời đại, khơi dậy khát vọng phát triển, tinh thần đổi mới sáng tạo để Việt Nam vươn lên sánh vai cùng các cường quốc.
Cụ thể, PGS.TS. Hoàng Anh cho rằng, ĐBSCL cần cơ cấu lại kinh tế theo hướng hiện đại, phát triển nông nghiệp sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao gắn với công nghiệp chế biến và dịch vụ; đầu tư hạ tầng giao thông, logistics, năng lượng, tạo nền tảng cho liên kết vùng và hội nhập quốc tế; thích ứng với biến đổi khí hậu bằng quy hoạch không gian hợp lý, phát triển đô thị xanh, nông nghiệp thông minh; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đẩy mạnh khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Hội thảo khép lại với thông điệp mạnh mẽ: Tinh thần Tuyên ngôn Độc lập không chỉ soi đường cho dân tộc trước đây, mà còn là kim chỉ nam để đất nước và khu vực ĐBSCL bứt phá trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên của hội nhập, sáng tạo và khát vọng vươn mình của dân tộc.
Lê Sơn
