[E] Từ “người học việc” đến “nhà kiến tạo” FTA

Từ vị thế của một “người học việc” đi sau, Việt Nam đã từng bước trưởng thành để trở thành đối tác ngang hàng, tham gia đồng kiến tạo luật chơi, góp phần đặt nền móng cho những FTA và tự tin bước vào kỷ nguyên hội nhập sâu rộng.

Song hành cùng với công cuộc 40 năm đổi mới, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam cũng ghi nhận những dấu mốc đầy tự hào. Từ một nền kinh tế khép kín, nặng về tự cung tự cấp, Việt Nam đã từng bước “mở cửa”, khẳng định vị thế trong cộng đồng quốc tế và trở thành một trong những điểm sáng về hội nhập khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Quá trình này không chỉ phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ của nền kinh tế mà còn gắn liền với đổi mới tư duy đối ngoại, đường lối lãnh đạo sáng suốt của Đảng, Nhà nước và sự kiên định, nỗ lực trong đàm phán, ký kết và thực thi Hiệp định Thương mại tự do (FTA).

Ngày 31/5/2006, Thứ trưởng Bộ Thương mại Lương Văn Tự ký Hiệp định gia nhập WTO với ông Karan Bhatia - Phó đại diện thương mại Mỹ (Ảnh tư liệu).

Và “đủ chuẩn quốc tế” khi ấy chính là WTO. Gia nhập WTO giống như “tấm vé thông hành”, mở ra cánh cửa để Việt Nam có thể ngồi ngang hàng, bàn chuyện thương mại tự do với các nền kinh tế lớn trên thế giới. Với WTO, Việt Nam mất 11 năm đàm phán cùng hàng trăm phiên họp đa phương với 149 nước và vùng lãnh thổ.

Và quả thực, sau WTO, tốc độ ký kết FTA của Việt Nam tăng vọt, chỉ một năm sau, năm 2008 Việt Nam ký kết FTA đa phương giữa ASEAN – Nhật Bản. Sang năm 2009 có thêm tới 3 FTA, trong đó có FTA song phương đầu tiên với Nhật Bản; 2 FTA đa phương giữa ASEAN - Ấn Độ, ASEAN - Úc, New Zealand. Năm 2011 là FTA song phương giữa Việt Nam - Chile.

Đặc biệt, năm 2015 có thể nói là một mốc đáng nhớ trong cái quá trình hội nhập, bởi “chúng ta kết thúc được đàm phán FTA với các đối tác thương mại lớn nhất của mình”. Đó là những FTA “khủng” cùng Mỹ (trong khuôn khổ TPP), Liên minh Kinh tế Á – Âu (EAEUFTA) và Hàn Quốc (VKFTA).

Chuyển tiếp từ sau năm 2018, hành trình hội nhập của Việt Nam bước sang một giai đoạn mới, khi chủ động ký kết loạt FTA thế hệ mới, tiêu chuẩn cao với những đối tác hàng đầu.

Năm 2019, ngoài FTA đa phương trong khuôn khổ ASEAN – Hongkong, Việt Nam đã ký kết loạt FTA thế hệ mới gồm CPTPP, EVFTA và EVIPA.

Đáng chú ý, năm 2020, Hiệp định RCEP ra đời, được ví như một “siêu FTA” với sự tham gia của 10 nước ASEAN và 5 đối tác lớn, tạo nên thị trường hơn 2,2 tỷ người tiêu dùng, chiếm khoảng 30% GDP toàn cầu. Cũng trong cùng năm, Việt Nam ký kết FTA thế hệ mới UKVFTA với Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland. 

Và gần đây, Việt Nam tiếp tục mở rộng mạng lưới đối tác, ký kết các FTA song phương với Israel (2023) và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (2024). Đồng thời cũng thúc đẩy đàm phán FTA với EFTA, ASEAN – Canada và nghiên cứu mở rộng sang nhiều thị trường tiềm năng khác.

Như vậy, sau hành trình 30 năm từ những dấu mốc đầu tiên, Việt Nam hiện đang có 7 FTA đa phương, 6 FTA song phương cùng 4 FTA thế hệ mới với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm khoảng 90% GDP toàn cầu.

Từ những bước đi còn “dè dặt” ban đầu, Việt Nam đã tự tin tham gia hội nhập quốc tế sâu rộng, và nằm trong nhóm các nền kinh tế có độ mở lớn nhất thế giới. Nếu năm 1986, kim ngạch xuất nhập khẩu mới chỉ đạt vài tỷ USD, đến năm 2024, con số này đã tới gần 800 tỷ USD, gần gấp đôi GDP, đưa Việt Nam đứng trong nhóm 20 nền kinh tế thương mại lớn nhất toàn cầu.

Lấy ví dụ, Phó Vụ trưởng chỉ ra, thủy sản, nông sản Việt mới chỉ chiếm 2–3% thị phần EU; dệt may khoảng 3–4%. Và rõ ràng, “khoảng trống ấy, nếu được lấp đầy, sẽ tạo cú hích lớn cho xuất khẩu”.

Do đó, bước vào kỷ nguyên mới, hướng tới mục tiêu tăng trưởng 2 con số, Việt Nam phải đặt ra yêu cầu khai thác triệt để không gian FTA, mà theo ông Khanh “điều quan trọng nhất là kết nối”.

Đó là sự kết nối giữa nông dân – nhà sản xuất – nhà xuất khẩu, giữa doanh nghiệp với ngân hàng, logistics, hiệp hội, cơ quan quản lý địa phương và trung ương. Chỉ khi các “mắt xích” trên biết hỗ trợ nhau, tạo điều kiện nâng đỡ nhau, thì mới tạo thành sức mạnh tập thể để chinh phục những thị trường khó tính.

Với ông Ngô Chung Khanh, FTA không chỉ là “cánh cửa mở” mà còn là phép thử nội lực.

“Ký FTA tức là chấp nhận chơi sòng phẳng, mở cửa cho đối thủ vào. Ta muốn thắng ngoài kia thì trong nước cũng phải đủ mạnh”, ông Khanh nói.

“Trong nước phải đủ mạnh” ở đây chính là củng cố nội lực quốc gia. Nội lực ấy trước hết đến từ thể chế, một hệ thống luật lệ minh bạch, ổn định, tuân thủ chuẩn mực quốc tế. Đó là cam kết để đối tác tin Việt Nam là điểm đến tin cậy.

Kế đến là sức cạnh tranh của doanh nghiệp: sản phẩm tốt hơn, quy trình bài bản hơn, khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Và cuối cùng, chính là thị trường nội địa, “hội nhập thì phải có hậu phương chắc” để chống đỡ mỗi khi thương mại quốc tế gặp sóng gió.

Như vậy, nhìn lại chặng đường hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam, chúng ta tự hào khi vai trò của Việt Nam, vị thế của Việt Nam và tiếng nói của Việt Nam ngày càng được nâng cao, có thể thấy rõ, từ một “người học việc” đi sau, chúng ta đã trở thành một đối tác sẵn sàng đồng kiến tạo luật chơi toàn cầu.

Hướng tới năm 2045 đất nước kỷ niệm 100 năm thành lập, hội nhập kinh tế quốc tế sẽ tiếp tục là động lực then chốt để thực hiện khát vọng trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Các FTA không chỉ là “tấm hộ chiếu” đưa hàng hóa, dịch vụ đi xa, mà còn hun đúc bản lĩnh, thử thách sức chịu đựng và khát vọng vươn cao của dân tộc.

THỰC HIỆN: THANH LOAN        THIẾT KẾ: PHƯƠNG HẠNH

NGUOIDUATIN.VN | Thứ Bảy, 11/10/2025 | 08:00