Thời gian qua, việc triển khai thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đạt được nhiều kết quả quan trọng, tích cực góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
Đạt nhiều kết quả quan trọng song còn những bất cập, hạn chế
Thời gian qua, việc triển khai thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia đạt được nhiều kết quả quan trọng, tích cực góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững (giai đoạn 2021 - 2025) đã cơ bản đạt và vượt các mục tiêu, chỉ tiêu được Quốc hội, Chính phủ giao thực hiện giai đoạn 2021 - 2025, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 giai đoạn I 2021 - 2025 đã hoàn thành 6/9 nhóm mục tiêu đề ra.
Những kết quả đạt được đã khẳng định tính đúng đắn của chủ trương, chính sách, góp phần cơ cấu lại, phát triển kinh tế đất nước theo hướng nhanh, bền vững; cơ sở hạ tầng, diện mạo nông thôn, đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn được nâng lên toàn diện; thực hiện được các mục tiêu thiên niên kỷ;...
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các chương trình, còn có những tồn tại, bất cập, trong đó nổi lên là: Còn có sự trùng lắp phạm vi, đối tượng, nội dung giữa 3 Chương trình. Đối tượng thụ hưởng của 3 Chương trình là các xã miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số nghèo; về mặt địa bàn, có nhiều xã dân tộc thiểu số miền núi vừa là xã nông thôn, vừa thuộc xã nghèo; hạng mục đầu tư hạ tầng, hỗ trợ sinh kế, đào tạo nghề trùng lặp về nội dung.
Việc triển khai độc lập 3 Chương trình trong thời gian qua gặp một số khó khăn vướng mắc trong quá trình thực hiện như nguồn lực bị phân tán, chậm giải ngân vốn đầu tư công, địa phương (cấp xã) nhận nhiều nguồn vốn đầu tư cho hạ tầng gây khó khăn trong khâu lập kế hoạch, báo cáo và huy động vốn đối ứng, gây chồng chéo trong quản lý và giám sát, khó đánh giá hiệu quả của Chương trình, làm giảm hiệu quả đầu tư, không tận dụng được tính bổ trợ giữa các Chương trình.
Thống nhất một cơ chế quản lý, điều hành
Trước những bất cập, việc hợp nhất 3 chương trình mục tiêu quốc gia là cần thiết. Từ đó, có thể thống nhất một cơ chế quản lý, điều hành, tránh phải làm nhiều thủ tục hành chính, ban hành nhiều văn bản hướng dẫn có cùng nội dung thực hiện, nhất là ở cấp cơ sở. Đồng thời, thực hiện thống nhất việc phân cấp và giao nguồn lực cho địa phương làm và chịu trách nhiệm; trung ương không làm thay dự án và không duyệt từng dự án.
Đồng thời cùng thực hiện 1 mục tiêu là nâng cao đời sống của người dân, nhất là địa bàn đặc biệt khó khăn, hướng đến giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới đạt chuẩn theo tiêu chí mới, hiện đại, toàn diện, bền vững, thích ứng linh hoạt với biến đổi khí hậu, bảo đảm phát triển hài hòa giữa phát triển kinh tế - xã hội với bảo vệ môi trường, giữ gìn cảnh quan, bản sắc văn hóa và giá trị truyền thống.
Bên cạnh đó, hợp nhất cũng là để tránh chồng chéo về đối tượng thụ hưởng chính sách, nhất là nội dung về đầu tư cho các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số và miền núi; hỗ trợ sinh kế, giáo dục nghề nghiệp, việc làm, nhà ở, di dân cho người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số trên cùng 1 địa bàn.
Thực hiện tốt chủ trương tập trung nguồn lực, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên địa bàn đặc biệt khó khăn. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, cũng như huy động tối đa các nguồn lực hợp pháp thực hiện. Phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh, xã), không còn cấp huyện, như hiện nay.
Bên cạnh thuận lợi, việc hợp nhất Chương trình MTQG cũng có một số hạn chế, vướng mắc cần tập trung xem xét, tháo gỡ. Đó là tiến độ xây dựng, báo cáo cấp có thẩm quyền giữa các Chương trình là khác nhau. Mặc dù Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có một số nội dung, dự án trùng, tương đồng với một số nội dung của Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, tuy nhiên, khi thực hiện sáp nhập phải tiến hành rà soát, xây dựng lại (không thể thực hiện theo phương pháp nhập cơ học). Đồng thời, cần phải nghiên cứu, rà soát, xác định lại mục tiêu; phạm vi, đối tượng; thời gian; đánh giá lại tác động của Chương trình về mặt kinh tế, xã hội, văn hoá, môi trường, an ninh trật tự; nghiên cứu xây dựng lại định hướng, nguyên tắc phân bổ vốn ngân sách trung ương,…
Về thủ tục, việc xây dựng Chương trình MTQG mới, trên cơ sở nhập 3 Chương trình MTQG phải tiến hành các thủ tục theo quy định của Luật Đầu tư công, Nghị định số 85/2025/NĐ-CP ngày 8/4/2025 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đầu tư công và các quy định khác có liên quan.
Nguyễn Hoàng
