Trong cái lạnh khắc nghiệt của các nước Bắc Âu, nơi mùa đông kéo dài và nhu cầu sưởi ấm chiếm phần lớn tiêu thụ năng lượng, một nguồn nhiệt "không ngờ" đang nổi lên: Nhiệt thải từ các trung tâm dữ liệu.
Các trung tâm dữ liệu – nơi lưu trữ và xử lý dữ liệu cho Internet, cloud computing, AI – là những cỗ máy khổng lồ hoạt động 24/7, do đó cực kỳ "ngốn" điện năng và cũng sinh ra lượng nhiệt thừa rất lớn.
Thay vì để nhiệt thừa từ hàng nghìn máy chủ chạy liên tục bị lãng phí, Phần Lan và Thụy Điển đang tiên phong thu hồi nguồn nhiệt này qua bơm nhiệt để cung cấp cho hệ thống sưởi ấm tập trung, bao gồm mạng lưới ống ngầm phân phối nhiệt đến bất kỳ địa điểm nào, từ nhà dân, công sở tới các công trình công cộng.
Một ví dụ điển hình là thị trấn Mäntsälä ở miền Nam Phần Lan. Ở nơi mùa đông có thể kéo dài hơn nửa năm này, một trung tâm dữ liệu công suất 75 MW đã cung cấp nhiệt cho hơn 2/3 hộ dân, tương đương 2.500 ngôi nhà, giúp giảm chi phí năng lượng và giảm phát thải carbon.
Một số công ty công nghệ lớn nhất thế giới hiện cũng đang áp dụng công nghệ thu hồi nhiệt từ các trung tâm dữ liệu nhằm hướng tới sự bền vững hơn.
Công ty điện lực Phần Lan Fortum Oyj đang xây dựng một cơ sở thu hồi nhiệt tại địa điểm trung tâm dữ liệu đang xây dựng của Microsoft ở Kirkkonummi, Phần Lan. Ảnh: Bloomberg
Dự án lớn nhất thế giới thuộc loại này đang được Microsoft và công ty tiện ích địa phương Fortum phối hợp thực hiện tại khu vực Espoo, Kirkkonummi và Kauniainen (gần Helsinki).
Khi dự án hoàn thành, nhiệt thải từ các trung tâm dữ liệu của Microsoft sẽ cung cấp đến 40% nhu cầu sưởi ấm trong khu vực, đủ dùng cho khoảng 100.000 hộ gia đình và giảm 400.000 tấn CO2 mỗi năm.
Google cũng không ngoài cuộc. Trung tâm dữ liệu Hamina của gã khổng lồ công nghệ đã hoạt động từ năm 2009 và cho đến nay vẫn cung cấp nhiệt thải cho hệ thống sưởi ấm khu vực nhờ sự hợp tác với Haminan Energia.
Tuy nhiên, dự án mới hơn của Google tại Muhos ở miền Bắc Phần Lan – dự kiến cung cấp miễn phí đến 80% nhu cầu sưởi ấm cho cộng đồng lân cận – đã tạm dừng do tranh cãi về thuế điện đánh vào các trung tâm dữ liệu.
Ngoài Phần Lan, nước láng giềng Thụy Điển cũng đang "nóng lên" với ý tưởng này, nhờ hạ tầng sưởi ấm tập trung mạnh mẽ và sức hút đối với các gã khổng lồ công nghệ như Amazon, Microsoft.
Khu vực Bắc Âu nói chung đang được ưu tiên lựa chọn để đặt các trung tâm dữ liệu khổng lồ nhờ khả năng làm mát tự nhiên từ không khí lạnh, và nay là khả năng biến nhiệt thải thành nguồn năng lượng bền vững.
Bên cạnh lợi ích, có những mối quan ngại về an ninh năng lượng ở Bắc Âu khi giải pháp này dẫn tới sự phụ thuộc vào các công ty công nghệ nước ngoài, như Microsoft của Mỹ. Rủi ro sẽ gia tăng nếu một ngày trung tâm dữ liệu của họ ngừng hoạt động.
Ngoài ra, bản thân các trung tâm dữ liệu này cũng tiêu thụ lượng điện năng cực lớn, có thể dẫn đến sự cạnh tranh với các nhu cầu khác, và tác động toàn cầu của AI/trung tâm dữ liệu vẫn bị chỉ trích về tính bền vững lâu dài.
Dù vậy, mô hình này đang chứng minh rằng công nghệ số có thể góp phần vào chuyển đổi xanh.
Trong tương lai, khi AI bùng nổ, nhiệt thải từ trung tâm dữ liệu có thể trở thành nguồn sưởi ấm chính cho nhiều thành phố Bắc Âu lạnh giá – một giải pháp thông minh, biến "rác thải" nhiệt thành hơi ấm cho hàng triệu người.
Minh Đức (Theo Ecoportal, Energy Mix)
