Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) là khâu đầu tiên của quá trình thi hành pháp luật và có vai trò hết sức quan trọng trong việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với yêu cầu cao về thể chế, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, hoạt động này càng có ý nghĩa đặc biệt, đòi hỏi phải đổi mới mạnh mẽ về tư duy, nội dung và phương thức thực hiện.
Nhân Ngày Pháp luật Việt Nam (9/11), Người Đưa Tin đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Huệ - Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Nghiên cứu, Xây dựng và Phổ biến pháp luật, Hội Luật gia Việt Nam, về những yêu cầu và định hướng đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong giai đoạn mới.
Ông Nguyễn Văn Huệ - Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Nghiên cứu, Xây dựng và Phổ biến pháp luật, Hội Luật gia Việt Nam
Trước hết, yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam toàn diện, hiện đại đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và đặc biệt là Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã đề ra mục tiêu tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và nhấn mạnh cần "tiếp tục đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật". Điều này đồng nghĩa với việc công tác PBGDPL phải được nâng lên tầm cao mới, góp phần bảo đảm mọi chủ thể trong xã hội đều thượng tôn Hiến pháp và pháp luật, đồng thời tăng cường năng lực làm chủ của Nhân dân trong việc tham gia quản lý nhà nước và quản trị xã hội theo pháp luật. Khi người dân được trang bị kiến thức pháp luật đầy đủ, việc thực thi pháp luật sẽ đồng bộ, hiệu quả hơn, qua đó trực tiếp góp phần xây dựng nền pháp chế xã hội chủ nghĩa vững mạnh.
Bên cạnh đó, xu hướng chuyển đổi số quốc gia diễn ra sâu rộng trên mọi lĩnh vực đang đặt ra áp lực phải hiện đại hóa phương thức PBGDPL. Công tác này phải tích cực ứng dụng công nghệ thông tin, đổi mới từ khâu biên soạn tài liệu đến hình thức truyền thông. Thông tin pháp luật cần được truyền tải nhanh chóng, rộng rãi trên các nền tảng số, giúp người dân dễ dàng tiếp cận nội dung pháp luật mọi lúc, mọi nơi. Đồng thời, việc quản lý, lưu trữ dữ liệu và đánh giá hiệu quả PBGDPL cũng cần được số hóa, sử dụng các công cụ phân tích hiện đại nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác này.
Cùng với chuyển đổi số, quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng cũng đặt ra yêu cầu cho công tác PBGDPL phải tăng cường phổ biến những quy định pháp luật gắn với các cam kết quốc tế của Việt Nam, nhất là các điều ước, hiệp định mới mà nước ta tham gia. Việc trang bị kiến thức pháp luật quốc tế cho đội ngũ cán bộ, doanh nghiệp và người dân sẽ giúp nâng cao bản lĩnh pháp lý của các chủ thể trong nước, bảo đảm thực thi hiệu quả các cam kết, đồng thời góp phần nâng cao hình ảnh, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế.
Đặc biệt, Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới đã khẳng định rõ quan điểm: pháp luật chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi được tổ chức thi hành nghiêm minh và khi mọi tầng lớp nhân dân hiểu, tin và tự giác tuân thủ. Trong đó, công tác PBGDPL giữ vai trò then chốt, là cầu nối thiết yếu giữa hoạt động lập pháp, hành pháp và ý thức pháp luật của người dân.
Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam toàn diện, hiện đại đã trở thành nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn hiện nay.
Một yếu tố quan trọng khác là sự phát triển của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân yêu cầu nâng cao hiểu biết pháp luật cho doanh nghiệp và người dân. Trong nền kinh tế nhiều thành phần, việc tuân thủ pháp luật về hợp đồng, thuế, cạnh tranh, sở hữu trí tuệ... không chỉ bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp mà còn góp phần tạo môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh. Do đó, PBGDPL cần hướng mạnh tới doanh nghiệp, người lao động, giúp họ hiểu và hành xử đúng pháp luật, góp phần phát triển kinh tế bền vững.
Song song với đó, các vấn đề về quyền con người, quyền công dân và chính sách xã hội ngày càng được quan tâm. Nhiều luật mới như Luật Bảo vệ môi trường, Luật Phòng chống bạo lực gia đình, chính sách về bình đẳng giới... đòi hỏi công tác PBGDPL phải giúp người dân hiểu rõ quyền, nghĩa vụ pháp lý của mình để biết cách sử dụng pháp luật như một công cụ để tự bảo vệ quyền lợi hợp pháp, lên tiếng trước các hành vi vi phạm, và tích cực tham gia thực hiện các chính sách xã hội. Khi ý thức pháp luật của người dân được nâng lên, các mục tiêu về tiến bộ, công bằng xã hội và phát triển bền vững cũng sẽ có cơ sở vững chắc hơn để thực hiện.
NĐT: Thưa ông, một trong những yêu cầu quan trọng của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật là phải bảo đảm tính chiến lược, gắn chặt với các nhiệm vụ phát triển của Đảng và Nhà nước. Ông nhìn nhận như thế nào về yêu cầu này trong giai đoạn hiện nay?
Ông Nguyễn Văn Huệ: "Tính chiến lược" của công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) thể hiện ở việc phải có tầm nhìn dài hạn, gắn chặt với chiến lược phát triển kinh tế – xã hội và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Mọi hoạt động PBGDPL cần được triển khai có kế hoạch tổng thể, bước đi cụ thể theo từng giai đoạn, bảo đảm đồng bộ, bền vững và có sức lan tỏa sâu rộng trong xã hội.
Bên cạnh đó, công tác này cũng phải bảo đảm tính kịp thời và tính dễ hiểu, dễ tiếp cận. Các chính sách, quy định pháp luật mới cần được phổ biến ngay sau khi ban hành để người dân sớm nắm bắt và thực hiện. Đồng thời, nội dung tuyên truyền phải được diễn giải đơn giản, rõ ràng, có ví dụ sát thực tế và được chuyển tải bằng nhiều hình thức sinh động, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Chỉ khi pháp luật đến được với người dân một cách thuận lợi, dễ hiểu và được tự giác chấp hành thì mục tiêu xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, quản lý xã hội bằng pháp luật mới thực sự đạt hiệu quả.
Đặc biệt, công tác PBGDPL hiện nay cần gắn kết chặt chẽ với các nhiệm vụ chiến lược của Đảng và Nhà nước trên bốn trục chính.
Thứ nhất là cải cách thể chế và cải cách tư pháp. Phổ biến pháp luật trở thành kênh phản hồi chính sách, giúp hoàn thiện pháp luật từ thực tiễn. PBGDPL không nên hiểu chỉ là truyền đạt pháp luật một chiều, mà còn là dịp để lắng nghe ý kiến từ cơ sở về tình hình thực thi pháp luật. Trong quá trình phổ biến pháp luật, các báo cáo viên pháp luật, hội viên Hội Luật gia có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với nhân dân, doanh nghiệp – những "đối tượng thụ hưởng" của chính sách, pháp luật. Những phản ánh, kiến nghị của họ về các khoảng trống, mâu thuẫn hoặc bất cập trong quy định hiện hành là nguồn thông tin quý báu để cơ quan có thẩm quyền xem xét điều chỉnh, hoàn thiện hệ thống pháp luật. Cùng với đó, việc tuyên truyền sâu rộng về chủ trương cải cách thể chế, cải cách tư pháp cũng góp phần tạo đồng thuận và huy động sự tham gia của nhân dân trong quá trình này.
Thứ hai là chuyển đổi số quốc gia. Công tác PBGDPL phải đi đầu trong ứng dụng công nghệ, xây dựng các nền tảng số phục vụ phổ biến pháp luật, hình thành cơ sở dữ liệu mở, ứng dụng tư vấn pháp luật trực tuyến và các bộ học liệu số thân thiện, dễ tra cứu. Cùng với đó là việc "pháp điển hóa tri thức pháp lý", tức là hệ thống hóa, số hóa các quy định phức tạp thành tài liệu hướng dẫn, hỏi – đáp trực tuyến dễ hiểu, giúp người dân chủ động tìm hiểu pháp luật trong môi trường số.
Trong thời đại số, chuyển đổi số phải được thực hiện xuyên suốt trong toàn bộ quy trình công tác phổ biến, giáo dục pháp luật.
Thứ ba là hội nhập quốc tế. Khi Việt Nam tham gia ngày càng nhiều hiệp định thương mại và công ước quốc tế, công tác PBGDPL cần tập trung phổ biến kịp thời các cam kết, chuẩn mực pháp lý quốc tế, giúp doanh nghiệp và người dân hiểu đúng "luật chơi toàn cầu". Đồng thời, đây cũng là kênh lan tỏa các giá trị pháp lý tiến bộ, thúc đẩy cải cách và hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nước phù hợp với thông lệ quốc tế.
Thứ tư là phát triển bền vững. PBGDPL phải góp phần nâng cao năng lực pháp lý của người dân trong việc thực hiện quyền con người, quyền công dân và các quyền về xã hội, môi trường, bình đẳng giới. Người dân cần được trang bị kiến thức pháp luật để chủ động tham gia bảo vệ môi trường, giám sát thực thi pháp luật về an sinh xã hội, chống phân biệt đối xử và bạo lực giới.
Có thể nói, trong bối cảnh mới, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật vừa phải đổi mới mạnh mẽ về nội dung, phương thức, vừa phải gắn kết chặt chẽ với các nhiệm vụ phát triển trọng yếu của Đảng và Nhà nước. Những yêu cầu và định hướng nêu trên đòi hỏi các cơ quan, đơn vị liên quan trong đó có vai trò nòng cốt củaHội Luật gia Việt Nam cần phát huy cao độ lợi thế và trách nhiệm của mình, tiếp tục chủ động, sáng tạo trong công tác PBGDPL, qua đó đóng góp thiết thực vào sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, phát triển kinh tế – xã hội bền vững và bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân.
Một buổi tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật mới của Hội Luật gia tỉnh Cà Mau, thu hút sự tham gia của đông đảo cán bộ và người dân địa phương.
NĐT: Thưa ông, thời gian tới, Hội Luật gia Việt Nam sẽ tập trung vào những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nào để tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới?
Ông Nguyễn Văn Huệ: Thời gian tới, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Hội Luật gia Việt Nam sẽ được triển khai theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, bền vững và gắn chặt với thực tiễn đời sống xã hội. Trước hết, chúng tôi sẽ tiếp tục thể chế hóa và cụ thể hóa Chỉ thị số 14-CT/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị, trong đó xác định rõ hơn vai trò của Hội Luật gia các cấp là lực lượng nòng cốt trong công tác PBGDPL ở cơ sở.
Hội cũng sẽ tổ chức thực hiện chất lượng, hiệu quả Đề án "Phát huy vai trò của Hội Luật gia các cấp trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật giai đoạn 2024 - 2030" của Thủ tướng Chính phủ, góp phần nâng cao nhận thức pháp luật cho người dân, tạo tiền đề quan trọng trong tổ chức thi hành pháp luật.
Hội sẽ đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức tuyên truyền, lấy người dân làm trung tâm, lấy hiệu quả thay đổi hành vi pháp lý làm thước đo. Chúng tôi chú trọng phát triển các mô hình PBGDPL mới, ứng dụng chuyển đổi số trong toàn bộ quy trình từ thiết kế nội dung, tổ chức hoạt động đến quản lý, đánh giá kết quả; xây dựng nền tảng số chuyên biệt phục vụ học tập, tra cứu, tư vấn pháp luật trực tuyến; đồng thời đẩy mạnh các hình thức trực quan, sinh động trên môi trường mạng để tiếp cận tốt hơn với giới trẻ và người dân ở vùng sâu, vùng xa.
Bên cạnh đó, Hội sẽ tăng cường phối hợp với các tổ chức chính trị – xã hội, cơ quan báo chí, hệ thống giáo dục và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để tạo sức lan tỏa rộng rãi, hình thành phong trào toàn dân học tập và sống theo pháp luật. Cùng với phổ biến, công tác tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý miễn phí cho nhân dân cũng tiếp tục được đẩy mạnh, coi đây là kênh quan trọng để đưa pháp luật vào cuộc sống và củng cố niềm tin của người dân vào Nhà nước pháp quyền.
Đặc biệt, Hội sẽ chú trọng hơn đến việc gắn PBGDPL với các nhiệm vụ chiến lược của đất nước như cải cách thể chế, chuyển đổi số quốc gia, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững. Mục tiêu cuối cùng là hình thành một "hệ sinh thái pháp lý cộng đồng", trong đó mỗi người dân đều có cơ hội được tiếp cận, hiểu biết và thực hiện đúng pháp luật; pháp luật thực sự trở thành nền tảng điều chỉnh mọi hoạt động của xã hội.
Tôi tin rằng, với truyền thống hơn 70 năm xây dựng và trưởng thành, cùng sự quan tâm lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, Hội Luật gia Việt Nam sẽ tiếp tục phát huy vai trò tiên phong, đóng góp tích cực hơn nữa cho sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát triển đất nước bền vững.
NĐT: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi.
THỰC HIỆN: MẠNH QUỐC
THIẾT KẾ: HOÀNG NHUNG
NGUOIDUATIN.VN | Thứ Bảy, 08/11/2025 | 07:00
